Nitraten worden gevormd doordat bacteriën ammonium (NH4+) tot nitriet (NO2-) en vervolgens tot nitraat omzetten. De vorming van nitraat uit ammonium wordt nitrificatie genoemd. Nitraat is samen met fosfaat de oorzaak van de vermesting van vele oppervlaktewaters.
Nitraat zelf is niet gevaarlijk voor de gezondheid, maar nitraat kan in het lichaam omgezet worden in nitriet. Nitriet kan schadelijk zijn voor de gezondheid doordat het zuurstofgehalte in bloed verminderd kan worden.
Nitraat in de voeding Groenten, vooral bladgroenten zoals sla en spinazie, en drinkwater zijn belangrijke bronnen van nitraat. 50-85% van het nitraat in de voeding is afkomstig van groenten; in Nederland is 7-9% afkomstig van drinkwater (Geraets et al. 2011).
Nitriet in water
De aanwezigheid van nitriet in het water wijst op organische vervuiling, gewoonlijk afkomstig van urine en/of uitwerpselen. Het is tussenstap in de omzetting van ammoniak (NH3) tot nitraat (NO3) door de nitrosomonas bacteriën. Nitrobacter bacteriën zetten vervolgens het nitriet om in nitraat.
Werkzame stoffen. Werkzame stoffen die in nitraten zitten zijn onder andere isosorbide-mononitraat, isosorbide-dinitraat en nitroglycerine. Je vindt de werkzame stof altijd op de bijsluiter. De merknaam kan anders zijn, deze wordt door de fabrikant aan het geneesmiddel gegeven.
De consumptie van nitraat zelf is niet gevaarlijk voor de gezondheid, maar nitraat kan in het lichaam deels omgezet worden in nitriet. Nitriet kan schadelijk zijn voor de gezondheid doordat het zuurstofgehalte in bloed verminderd kan worden.
Nitraat zat jarenlang in het verdomhoekje
Het dagelijks eten van nitraatrijke groentes was lange tijd omstreden. Het eten van nitraat zelf is niet gevaarlijk voor de gezondheid, maar wordt in het lichaam omgezet in nitriet en onder bepaalde omstandigheden in waarschijnlijk kankerverwekkende nitrosamines.
Hoge nitraatgehaltes in water kunnen wijzen op biologisch afval in de laatste stappen van stabilisering of in de afvloeiing van sterk bemeste velden. Nitraatrijke effluenten die in ontvangend water worden geloosd, kunnen de waterkwaliteit aantasten door de overmatige groei van algen te stimuleren.
Nitraat kan worden verwijderd door de natuurlijke denitrificatie te stimuleren met houtsnippers. Dit kan door middel van een zogenaamde Woodchip bioreactor: een ondergrondse bioreactor met houtsnippers. De met houtsnippers omhulde drains hebben een vergelijkbare werking als de met ijzerzand omhulde drains.
Door een teveel aan nitraat kan grondwater onbruikbaar worden als bron voor drinkwater. Daarnaast kan er, door een overvloed van voedingstoffen in het water, eutrofiëring plaatsvinden. Bij eutrofiëring vindt er sterke algengroei plaats.
In de natuur breken bacterieën nitriet en nitraat af tot stikstof (N2), het onschadelijke gas waar lucht voor 80% uit bestaat. Dit is een gecompliceerd proces, waar een aaneenschakeling van enzymen aan te pas komt. Rioolwaterzuiveringsinstallaties gebruiken bassins met bacterieën om nitraat en nitriet af te breken.
De concentratie nitraat in grondwater is vaak echter veel hoger. Dit komt omdat nitraat wordt gebruikt als kunstmest. Bij overbemesting nemen de planten het teveel niet meer op en hoopt nitraat zich op in de bodem. Door de regen komt dit nitraat in het grondwater terecht, wat als grondstof voor drinkwater dient.
Nitraat in ons water is vooral afkomstig van drinkwater dat men uit grondwater wint. Dat grondwater is veelal vervuild met nitraat uit mest. Waterbedrijven en de Nederlandse overheid doen er alles aan om de concentratie nitraat in ons water zo laag mogelijk te houden. Op zich is nitraat niet schadelijk.
Stikstof komt voor in de vormen ureum, ammonium en nitraat. Per stikstofmeststof kunnen de verhoudingen per stikstofvorm verschillen. Voor het maken van een juiste keus, is het goed de verschillen tussen stikstofvormen te kennen. Stikstof bestaat in de bodem voor een deel uit ammonium en voor een deel uit nitraat.
Bij infecties aan de urinewegen met nitraatreducerende bacteriën (o.a. E.coli, Proteus, Klebsiella en Aerobacter) wordt nitraat in de urine omgezet in nitriet. Foutief-negatief resultaten kunnen voorkomen bij een verhoogd vitamine C in de urine of bij personen die een (nitraat-arm) dieet volgen.
De EU (European Union ) waterkwaliteitsnorm voor nitraat is 50 mg/l, dit is gebaseerd op een gezondheidskundig aspect. Dit geldt voor de verbinding NO3. Omgerekend naar stikstof (N) komt dit overeen met 11,3 mg N per liter.
Nitriet zorgt daarnaast voor een rode kleur van vleeswaren, bijvoorbeeld gekookte producten als ham en voorkomt dat het vlees minder snel oxideert. Nitraat is een stof die van nature voorkomt in groenten en drinkwater. Het lichaam zet dat (gedeeltelijk) om in nitriet en nitrosamines.
Alleen door het oogsten van planten (regelmatig snoeien) verwijdert u daadwerkelijk voedingstoffen (nitraten) uit uw vijver. Een derde methode is het toepassen van nitraathars. Dit kunsthars is in staat nitraat uit de vijver te adsorberen. Wanneer het verzadigd is, kunt u het regenereren met zout en opnieuw gebruiken.
Nitraat is voor planten het belangrijkste voedsel dat ze opnemen uit de bodem om te groeien. De plant zet het nitraat om in eiwitten. Mensen en dieren moeten dan weer eiwitten eten om te groeien. En de mest van de dieren wordt door de bodembacteriën omgezet in nitraat, zodat de cirkel rond is.
Grote bronnen van vervuiling zijn onder meer mest en bestrijdingsmiddelen uit de landbouw en riooloverstorten.
Aanvaardbare dagelijkse inname (ADI)
De aanvaardbare dagelijkse inname van nitraat is gesteld op 3,7 milligram per kilogram lichaamsgewicht. Dat staat gelijk aan 259 mg nitraat per dag voor een volwassene van 70 kilo.
Finland. De Verenigde Naties stelde een onderzoek in naar schoon drinkwater en als resultaat daarvan is Finland gekozen als land met de beste kwaliteit kraanwater. Niet alleen veilig, maar nogeens lekker van smaak.
Rechtstreekse inname
Het nitriet (aanwezig als HNO2) is in staat om de bacteriecellen binnen te dringen en met bacteriële eiwitten te reageren, zodat allerlei essentiële processen in de bacterie verstoord raken. Ten tweede zorgt nitriet voor een verbetering van de rode kleur van het vlees.
In water, vlees, kazen en in verschillende groenten en vruchten komt nitraat voor. Nitraat is geen schadelijke stof, maar het kan in het lichaam worden omgezet in niriet. En nitriet is in hoge concentraties giftig.
Groentesoorten die weinig nitraat bevatten zijn: asperges, aubergine, bloemkool, boerenkool, broccoli, courgette, doperwten, knolselderij, komkommer, paprika, prei, rodekool, savooikool schorseneren, snijbonen, sperziebonen, spruiten, tomaten, tuinbonen, uien, witlof, witte kool en wortelen.