Systemisch werken is een manier van werken waarbij we ons niet alleen richten op jou, maar ook op de omgeving om je heen. We denken vanuit verschillende levensgebieden, zoals aan jouw gezondheid, werk en opleiding, familie en vrienden.
'Systematisch' betekent: ordelijk en samenhangend volgens een systeem. Dit doe je op verschillende manieren. In het meer traditionele maatschappelijk werk is de regulatieve methodische cyclus vaak leidend.
Het woord systemisch was oorspronkelijk een medische term voor 'heel het lichaam betreffend', zoals in: Deze infectie uit zich eerst lokaal, maar kan later systemisch worden. Vandaaruit kreeg het ook de betekenis 'systeembreed'. Het verschil met systematisch is dus heel duidelijk.
Systemisch werken is een manier om inzicht te krijgen in ieders plek in het systeem. Het helpt te zien waar belemmeringen zitten en waarom dat leidt tot bepaald gedrag. Dat kan heel veel inzichten bieden en zorgen voor verandering. Het eerste systeem, ons gezin van herkomst, laat een diepe blauwdruk in ons achter.
Systemisch werken (SW) gaat uit van de invloed van het grotere geheel waar je als mens deel van uitmaakt (gezin, organisatie). Dit grotere geheel bepaalt in grote mate je gedrag, je zelfbeeld en overtuigingen.
Door alle transities in de zorg neemt de complexiteit toe. Met een systemisch interventiekader wordt niet alleen geïntervenieerd in de eigen werkpraktijk, maar wordt ook steeds de verbinding met de omgeving (her) vormgegeven. De omgeving is gigantisch en bevat in feite alles buiten het systeem.
Systeemdenken is een wetenschappelijke benadering die tracht overzicht van het geheel te behouden, in plaats van zich te concentreren op afzonderlijke onderdelen zonder te overwegen welke rol deze delen in het groter geheel spelen.
Systeemgericht werken is een training waarin een denkkader wordt ontwikkeld waarmee de invloed van de omgeving op iemands gedrag wordt onderzocht. De training geeft inzicht in de basisprincipes van systematisch denken en toepassing hiervan in de jeugdzorg.
Systemisch is als een Engels leenwoord (systemic) en slaat terug op het Griekse woord sústēma – georganiseerd geheel. Een systematisch probleem is dus een probleem dat stelselmatig optreedt en een systemisch probleem een structureel probleem dat voortvloeit uit het sociale systeem.
Systemische vragen geven informatie over de ordening, de betrokkenen, de oorsprong en de bestemming van het systeem. Dit is voelbaar andere informatie dan wanneer we enkel kijken vanuit het paradigma van problemen die we met een oplossing kunnen fixen.
1 Systeemgericht perspectief Het systeemgerichte perspectief ziet gedrag als een logische reactie op wat zich afspeelt in het systeem als geheel. Systeemgerichte interventies richten zich op het geheel: wat er in de persoon gebeurt, wat er in de omgeving gebeurt en de betekenis die dat voor alles betrokkenen heeft.
Systemische behandeling: medicijnen
Deze behandeling worden óf in tabletvorm óf als infuus voorgeschreven. Omdat de medicijnen overal in het lichaam komen wordt dit ook wel systemische behandeling genoemd: niet alleen de plaats van de tumor wordt behandeld, maar het hele systeem, het hele lichaam.
Wanneer je gaat werken met systeem dynamieken betekent dit dat je jouw systeem, en hoe het gevormd is, gaat onderzoeken. Hierbij wordt uitgezoomd en is er minder aandacht voor persoonlijk functioneren/handelen, maar wordt er juist gekeken naar het gehele systeem waarin je je bevindt.
Een systeem bestaat uit elementen (ook wel entiteiten of componenten genoemd). Een element kan verschillende gedaanten aannemen. Het kan een persoon zijn, een organisatie, een machine, etc. De elementen zijn aan elkaar gerelateerd.
Bij een systeemgerichte aanpak ben je niet gericht op het vinden van oorzaken, maar op de interacties die het gedrag begrijpelijk maken. Daarbij is de beteke- nis van het gedrag voor de betrokkenen van belang.
Systemisch coachen gaat ervan uit dat veel van onze (onbewuste) overtuigingen, patronen en gedragingen hun oorsprong vinden in de systemen waarin we zijn opgegroeid, en waarin we leven en werken. Een systeem werkt het beste als iedereen zijn eigen plek inneemt.
Systeemdenken biedt vele kansen om aan te sluiten bij de verschillende intelligenties van leerlingen. Door hersenonderzoek weten we steeds meer over het functioneren en de werking van onze hersenen bij leren. Als we weten hoe onze leerlingen het beste leren kunnen we daar in onze lessen rekening mee houden.
Huijbregts: “Voor een gezin dat zich in een pittige situatie bevindt, kan het al helpen als het kind eens per maand gaat logeren. Hierbij wordt dan een beroep gedaan op het eigen netwerk van het gezin. Dit noemen we een systeemgericht aanpak.”
Systeemgerichte gezinscoaching is een vorm van thuishulp aan gezinnen waarbij een of beide ouders een lichte verstandelijke beperking hebben en de kinderen een vertraagde of bedreigde ontwikkeling laten zien.
Systeemtherapie werkt aan het herstellen van de relaties binnen een groep mensen. Het doel is om elkaar beter te leren begrijpen, elkaar positief te leren beïnvloeden en te ondersteunen waardoor de balans hersteld wordt. Dit gebeurt door met elkaar in gesprek te gaan.
Je bent systemisch bewust wanneer je begrijpt dat er systemen bestaan en dat het handelen van de personen erin beïnvloed worden door de kracht van het systeem als geheel.
Bij systeemdenken gaat het om het besef dat alles op een bepaalde manier met alles samenhangt. Het is het vermogen om deze relaties te zien en te begrijpen. De wereld om ons heen bestaat uit relaties, niet uit losse feiten, dingen, gebeurtenissen. Kinderen zijn van nature systeemdenkers.
Systemisch adviseren is je verbinden met de context waarin de vraag zich aandient zonder dat je meegezogen wordt in de dynamiek van die vraag. Je bent daarmee dienstbaar aan het geheel en je blijft trouw aan jezelf en aan je eigen 'verhaal'.
De Systeembenadering kijkt naar het systeem als geheel, met inclusie van ieder afzonderlijk lid. Intentie is om manieren te vinden om balans en verbindingen te herstellen en blokkades vrij te maken.