Psychopaten staan vooral bekend om hun veronachtzaming voor de sociale en morele normen, waarbij ze vaak relaties hebben die zich kenmerken door geweld, uitbuiting of verleiding. Ze zijn niet tot nauwelijks in staat om empathie en berouw te voelen en reageren vaak abnormaal op angst en pijn.
“Kenmerken zijn onder andere: charismatisch, charmant, manipulatief, voorkeur om te liegen, moeilijk omgaan met andermans emoties, impulsief, adrenaline junkie, enzovoort.
Wat is een psychopaat precies? Een psychopaat heeft een antisociale persoonlijkheidsstoornis. Dit betekent dat deze persoon zich voortdurend antisociaal of crimineel gedraagt. Hij kan zich niet aanpassen aan de sociale normen die de maatschappij heeft gesteld.
Een antisociale-persoonlijkheidsstoornis (ook wel bekend onder de namen psychopathie, sociopathie of dissociale-persoonlijkheidsstoornis) wordt gekarakteriseerd door een diepgaand patroon van gebrek aan respect voor en schending van de rechten van anderen.
Verschil met psychopathie
De aandoening kenmerkt zich vooral door emotionele problemen, impulsiviteit en antisociaal gedrag. In tegenstelling tot een psychopaat, is een sociopaat in staat tot emotionele gehechtheid en schuldgevoel.
Psychopaten zijn mensen met problemen op het interpersoonlijke en affectieve vlak. Ze kennen bijvoorbeeld weinig empathie en vinden het geen bezwaar om anderen te belazeren. Maar ze hebben ook antisociale en impulsieve neigingen. Zo worden ze gauw agressief en gewelddadig, en laten ze vaak delinquent gedrag zien.
“Een psychopaat heeft geen geweten”
Het meest typerende voor een psychopaat is het ontbreken van een geweten. Net als bij de narcist ontbreekt het hen aan empathie en schuldgevoel. Maar in tegenstelling tot bij narcisten is dit bij psychopaten aangeboren.
Naast diverse neurologische en biologische factoren, spelen ook sociale omstandigheden een rol bij de ontwikkeling van psychopathie. Zo zijn psychopathische criminelen vaak opgegroeid in een gezin waar een van de ouders miste of de ouders veel geweld gebruikten tegen elkaar.
Genetische basis
Primaire psychopathie lijkt grotendeels bepaald door genen en minder door ervaringen, terwijl secundaire psychopathie voornamelijk direct voortkomt uit de neurobiologische en psychologische verstoringen door omgevingsfactoren, zoals mishandeling, verwaarlozing en misbruik in de kinderjaren.
Psychopaten ervaren geen emoties zoals 'normale' mensen dat doen. Wel zijn ze in staat om emoties van anderen te begrijpen en in hun eigen voordeel te gebruiken. 'Vriendschappen' van psychopaten dienen altijd een doel. Ze willen er iets aan hebben en zullen de persoon manipuleren om te krijgen wat ze willen.
Psychopathische eigenschappen
Maar hij of zij heeft geen empathie, dus geen vermogen om zich in te leven in wat anderen denken en voelen. Ze overschatten zichzelf, spannen anderen voor hun karretje, manipuleren en voelen zich totaal niet schuldig als iemand door hun toedoen lijdt.
Bij vrouwen lijkt psychopathie anders tot uiting te komen dan bij mannen. Ze vertonen minder vaak fysieke agressie, maar wel meer manipulatief en emotioneel instabiel gedrag. Het gedrag van vrouwen met psychopathie heeft vaak grote negatieve effecten voor hun directe omgeving.
Symptomen psychopathie
Impulsiviteit of niet vooruit kunnen plannen. Prikkelbaarheid en agressiviteit, zoals blijkt uit herhaaldelijke vechtpartijen of geweldpleging. Roekeloze onverschilligheid voor de veiligheid van zichzelf of anderen. De persoon vertoont continu onverantwoordelijk gedrag.
De behandeling van psychopathie is zeer moeilijk, maar de beste resultaten worden gehaald als zo jong mogelijk wordt begonnen. Daarom is het belangrijk hen vroegtijdig op te sporen. Hiervoor zijn goede instrumenten en meetmodellen nodig. Er is eerder onderzoek gedaan naar psychopathie, ook onder jongeren.
Psychopathie zit deels in de genen. Toch kunnen psychopaten 'hun leven beteren', als ze dat zelf willen en als ze kwalitatieve therapie krijgen. Psychopaten verschillen onderling echter veel. Er zal altijd een groep blijven die niet vatbaar is voor verandering.
Kinderen die zien dat anderen pijn hebben maar hierbij minder hersenactiviteit vertonen dan normaal, lopen mogelijk verhoogd risico om zich op volwassen leeftijd te ontpoppen tot psychopaten. Antisociaal en gewelddadig gedrag van psychopaten is wellicht vroeg te herkennen is de neurale activiteit.
Kinderen die een psychopathische persoonlijkheid ontwikkelen zullen hardnekkig egoïsme vertonen. Ze eisen bovendien meestal dingen op van anderen op een erg koppige manier. Hierdoor worden ze intimiderende leiders van hun groepen of metgezellen. Dit wordt steeds erger naarmate ze ouder worden.
Tip 1 – Allereerst: onderschat niet hoe gevaarlijk, manipulatief en samenzwerend een narcist kan zijn. Te vaak verwarren mensen narcisten met een gewoon iemand die een wat opgeblazen ego heeft. Een echte narcist is wreed, onbegrijpelijk en kan ernstige emotionele en fysieke schade veroorzaken.
De kenmerken van een narcist:
Heeft constant aandacht en bewondering van anderen nodig. Heeft onredelijke verwachtingen van voorkeursbehandeling. Maakt misbruik van anderen om eigen doelen te bereiken. Houdt geen rekening met gevoelens van anderen, ernstig gebrek aan empathie.
Psychopaten zijn notoire leugenaars die er meestal geen enkele moeite mee hebben als ze worden betrapt op een leugen. Ze hebben overal een excuus of reden voor en willen nog weleens iets op 'erewoord beloven', ook al blijkt dat erewoord haast nooit wat waard te zijn.
Om met de eerste vraag te beginnen: de deskundigen schatten dat één tot vijf procent in de bevolking psychopathisch is, wat inhoudt dat in Nederland 160.000 tot 800.000 psychopaten aanwezig zijn.
Sociopathie uit zich onder meer in een onvermogen om empathie, moraal en respect voor sociale normen te voelen – en resulteert dikwijls in crimineel of antisociaal gedrag. De sociopaat is vaak impulsief, schiet snel uit zijn slof en heeft geregeld last op het werk.