Hooi op je vork is samen met mensen met NAH, naasten en professionals ontwikkeld als handreiking bij het vinden van antwoorden op vragen die gesteld worden, nadat iemand NAH heeft opgelopen en zijn of haar leven met NAH vorm wil en kan geven. Het begeleiden van mensen met NAH roept veel vragen op.
Te veel hooi op je vork nemen is een Nederlands spreekwoord en betekent dat iemand teveel werk aanneemt en daardoor in de problemen komt. Iemand die teveel hooi op zijn vork neemt, heeft vaak moeite met “nee” zeggen. De persoon in kwestie neemt automatisch iedere taak aan die hem wordt voorgelegd.
Methodiek 'Voorbijganger, zoeker en klant'
De methodiek gaat in op drie typen: de voorbijganger zonder hulpvraag, de zoeker met een vage hulpvraag en de klant met een duidelijke hulpvraag. Het uitgangspunt bij de voorbijganger is aansluiten bij de belevingswereld van deze mensen met hersenletsel.
Geef de hoofdlijnen van het gesprek aan (help mee om hoofd- en bijzaken te onderscheiden). Praat rustig, las pauzes in zodat de persoon de informatie kan verwerken. Ondersteun gesproken taal met gebaren, mimiek en intonatie. Doseer de informatie (maak desnoods een vervolgafspraak).
De zorg voor mensen met hersenletsel wordt verdeeld in drie fases. De acute fase, de herstelfase en de participatiefase (chronische fase).
Bij ontremd gedrag heeft iemand moeite zijn impulsen en gedrag te controleren, alsof de 'natuurlijke rem' eraf is. De ontremming kan zich op verschillende terreinen uiten: motorisch, emotioneel, verbaal of op het gebied van voeding of seksualiteit.
Veel voorkomende kenmerken van hersenletsel
De veel voorkomende klachten of signalen zijn: stemmingswisselingen, snel boos worden, geheugenproblemen, moeite met communiceren of begrijpen van taal, vaak somer of moe.
Iemand maakt seksuele toespelingen of wordt handtastelijk. Hij of zij streelt de ander in het openbaar. Of iemand raakt billen of borsten van de ander aan. Ook hierbij geldt dat de patiënt zelf niet in de gaten heeft dat hij te ver gaat.
Er kan sprake zijn van een slechte emotionele ontremming. Dan is iemand niet meer gewoon boos of verdrietig, maar meteen heel boos en vreselijk verdrietig. Iemand vloekt bijvoorbeeld snel als iets niet lukt of maakt ongepaste gebaren zoals het opsteken van de middelvinger.
Hersenvermoeidheid, neurofatigue, fatigue of organische vermoeidheid zijn de termen voor de enorme intense moeheid die met hersenletsel kan komen.
Gezonde voeding, voldoende slaap en regelmatig bewegen kunnen helpen om je hersenen zo gezond mogelijk te houden en het risico op hersenaandoeningen te verkleinen. Ook is het belangrijk om je hersenen uit te blijven dagen.
In hoeverre iemand herstelt van hersenletsel, hangt af van de situatie en persoon. Vaak treedt het meeste herstel op in de eerste periode na het oplopen van het niet-aangeboren hersenletsel. Maar er zijn ook mensen die na langere tijd nog verbetering merken, jaren nadat het letsel is ontstaan.
Niet-traumatisch hersenletsel ontstaat door een proces in het lichaam of de hersenen en kan door zeer uiteenlopende gebeurtenissen worden veroorzaakt. Vaak is dit een probleem in de bloedvaten in de hersenen, het bloedvat knapt (hersenbloeding) of raakt verstopt (herseninfarct, ook vaak beroerte genoemd).
Denk je vaak dingen als 'Sinds het ongeval is alles anders'? Als er na een ongeluk of ziekte iets verandert in hoe je bent en wat je kunt, kan dat wijzen op hersenletsel. Chronische vermoeidheid en depressieve gevoelens wijzen mogelijk op niet-aangeboren hersenletsel.
Depressie, vermoeidheid en chronische pijn komen vaak voor na hersenletsel en kunnen lijken op apathie of komen tegelijkertijd voor. Bijwerkingen van sommige geneesmiddelen kunnen ook lijken op apathie. Probeer de oorzaak van het probleem te ontdekken, zodat u kunt helpen.
Maak oogcontact en let goed op non-verbale signalen (mimiek, intonatie, gebaren). Maak duidelijk waar het gesprek over gaat. Gebruik eventueel een tekening, afbeeldingen of foto's om het onderwerp te verduidelijken. Spreek rustig en in korte zinnen, benadruk de belangrijkste woorden uit een zin.
Bied structuur en regelmaat zodat de cliënt houvast krijgt. Wees voorspelbaar: benader iemand met NAH consequent op dezelfde manier, ook dat geeft houvast. Houd rekening met wat de persoon met NAH aankan. Mensen met hersenletsel zijn vaak extreem moe, alles kost veel inspanning en energie.
Afasie ontstaat door hersenletsel. De oorzaak van hersenletsel is meestal een bloedvataandoening. Zo'n aandoening wordt ook wel beroerte, hersenbloeding, herseninfarct of hersenattaque genoemd. In medische termen heet het een CVA.
Chronische stress beschadigt de hippocampus
Een verhoogde concentratie cortisol kan cellen verstoren of zelfs beschadigen. Chronische stress beschadigt de hippocampus, waardoor het cortisolniveau hoog blijft, zodat de hippocampus nog meer beschadigt – een vicieuze cirkel.