Het koppelteken (-) is het korte liggend streepje dat gebruikt wordt om de delen van sommige samenstellingen, afleidingen en samenkoppelingen te verbinden. Hetzelfde liggend streepje wordt gebruikt als weglatingsstreepje in een samentrekking, om aan te geven op welke plaats een woorddeel is weggelaten.
In samentrekkingen kun je een weglatingsstreepje plaatsen als je een deel van de samenstelling weglaat. Voorbeelden: Land- en tuinbouw (in plaats van landbouw en tuinbouw) Im- en export (in plaats van import en export)
HOOFDREGEL: Schrijf koppeltekens tussen de delen van een woordgroep zonder duidelijk kernwoord als die het linkerdeel van een samenstelling vormt.
Een koppelteken is een leesteken dat onderdelen van samenstellingen of samenkoppelingen met elkaar verbindt. Het heeft de vorm van het kortste liggende streepje en komt daarmee uiterlijk overeen met het afbreekstreepje en het weglatingsstreepje: in de typografie wordt voor alle drie de tekens een divisie gebruikt (-).
Samenstellingen worden in de regel aaneengeschreven, bijvoorbeeld: bierglas, hogeschool, tienkamp, wandelschoenen, badkamerdeurklink. Als er tussen de delen van een samenstelling klinkerbotsing optreedt, is een koppelteken verplicht: milieu-inspectie, auto-ongeluk.
Het kortst liggend streepje is een koppelteken als dit teken wordt gebruikt om twee of meer woorden met elkaar te verbinden (samenstelling).
Het afbreekstreepje
Met dit leesteken geeft je kind aan dat hij een woord afgebroken heeft. Dit streepje komt altijd op de plek te staan waar je kind een woord afbreekt.
Bestaat het woord uit twee losse woorden die een samenstelling vormen, dan schrijf je een koppelteken. Ontstaat er geen verwarring, dan schrijf je gewoon alles aan elkaar. Is het woord geen samenstelling, maar bijvoorbeeld een meervoud of een enkel woord, dan schrijf je een trema.
Samenstellingen met gelijkwaardige delen
Een samenstelling waarvan de eerste twee of drie delen gelijkwaardig zijn, krijgt een koppelteken tussen die delen.
Bij samenstellingen met letters, afkortingen en cijfers. Het streepje wordt hierbij ook wel het koppelteken genoemd. Voorbeeld: tbc-patient, 83-jarige man. Bij weglatingen, om aan te geven dat een deel van het woord is weggelaten.
Een apostrof is een teken voor of achter een woord die de uitspraak van een woord verduidelijkt of aangeeft dat een of meerdere letters van een woord zijn weggelaten. Het streepje op de e (é) is een accentteken en geen apostrof.
- Voor de leesbaarheid mag je bij samenstellingen altijd gebruik maken van een koppelteken (streepje). Bijvoorbeeld coassistent of co-assistent. Uitzondering: Samenstellingen met eigennamen aan het begin van het woord schrijf je in principe ook aan elkaar.
Een nevenschikking met en/of betekent 'of x, of y, of x en y'. Bouwovertredingen worden bestraft met een gevangenisstraf van minimaal acht dagen tot maximaal vijf jaar en/of een geldboete van minimaal 25 tot maximaal 50.000 euro.
Simpele regel: altijd aan elkaar
Samenstellingen (woorden uit twee of meer zelfstandige naamwoorden) schrijf je altijd aan elkaar, zonder spaties dus. Het is bijvoorbeeld autoverzekering en niet auto verzekering. Ook langere woorden schrijf je aan elkaar, tenzij er verwarring ontstaat.
Het koppelteken wordt ook wel het verbindingsstreepje genoemd. Het koppelteken wordt gebruikt om samenstellingen of samenkoppelingen met elkaar te verbinden. Het streepje wordt ook wel divisie genoemd.
Daarnaast gebruik je een koppelteken bij gelijkwaardige elementen, dat betekent dat je de woorden om kunt draaien: zo kun je 'hotel-restaurant' zeggen, maar ook 'restaurant-hotel'. Hetzelfde geldt voor gelijkwaardige bijvoeglijke naamwoorden, zoals in 'sociaal-emotionele ontwikkeling' (emotioneel-sociale ontwikkeling).
Woorden en namen kunnen worden afgebroken aan het einde van een regel.Dat gebeurt op de grens tussen lettergrepen. In een samenstelling wordt bij voorkeur afgebroken tussen de samenstellende delen: wereld-deel, jenever-bes, voort-aan, meest-al, als-of, heel-al, met-een, waar-om, Frank-rijk.
Gebruik wij als er nadruk op ligt: 'Wij zijn verantwoordelijk voor de juiste afhandeling van klachten. ' Gebruik we als er niet zo veel nadruk ligt op het woord: 'Zoals we hebben afgesproken', 'Als u graag gebeld wilt worden, nemen we contact met u op.
Vaak denken mensen dat in zakelijke teksten alleen de wij-vorm of jij-vorm (volle vorm) gebruikt mag worden en dat we of je (zwakke vorm) niet juist is. Dit klopt niet. Beide vormen zijn correct Nederlands. Je mag in een tekst ook best we en wij door elkaar gebruiken.
Het trema wordt geplaatst bij de volgende 14 lettercombinaties: ee, ei, eu, ie, aa, ae, ai, au, ui, uu, oe, oi, oo en ou. Als er meer dan twee klinkercombinaties zijn, dan krijgt de klinker na de i geen trema – de e en i die erna volgen krijgen wel een trema.
Dit kun je doen met zelfstandig naamwoorden, bijvoeglijke naamwoorden, werkwoorden en afleidingen. De hoofdregel is dat samenstellingen altijd aan elkaar worden geschreven.