De soja die we in Nederland gebruiken, komt vooral uit Zuid-Amerika. Daar zorgt de teelt voor allerlei problemen: er wordt bos voor gekapt, de bodem raakt uitgeput en het water wordt vervuild door bestrijdingsmiddelen en kunstmest. De meeste soja wordt verwerkt in veevoer.
Een reden om soja uit je dieet te schrappen is dat het phyto-oestrogenen bevat. Ons lichaam beschouwt deze als natuurlijke oestrogenen. Bij mannen kan dit leiden tot een schommelende testosteronspiegel, onvruchtbaarheid, afname van spermacellen en een verhoogde kans op kanker.
De nadelen van sojaproteïne: Beperkte aanwezigheid van aminozuur methionine. Kan allergieën en kruisallergieën veroorzaken. Bevat structureel gelijkende stoffen als het vrouwelijke hormoon oestrogeen.
Verreweg de meeste soja wordt geteeld voor veevoer. De ruimte die nodig is voor deze teelt in Zuid-Amerika gaat vaak ten koste van het oerwoud of andere natuur. Niet-duurzaam geteelde soja zorgt voor ontbossing, verwoestijning en erosie.
Waarom er een alternatief voor soja nodig is
Maar de teelt in Noord-Amerika zit aan zijn max en de teelt in Brazilië en omliggende landen krijgt veel kritiek. Sojateelt daar wordt geassocieerd met ontbossing, overmatig gebruik van bestrijdingsmiddelen, genetische modificatie en onrechtmatige landonteigening.
Bijna een kwart van alle door Nederland ingevoerde sojabonen gaat meteen door als wederuitvoer voor verwerking in het buitenland. Ruim drie kwart wordt in Nederland verwerkt door met name de diervoederindustrie en in mindere mate door de voedingsmiddelenindustrie en voor non-foodtoepassingen.
Het overgrote deel van de soja uit Zuid-Amerika wordt namelijk verbouwd als ingrediënt voor veevoer. Alleen al om veevoer voor al het vee in Nederland te verbouwen worden elk jaar 1 miljoen voetbalvelden vol soja gebruikt.
Melk kun je door sojadrink vervangen, mits er calcium en vitamine B12 aan toegevoegd is. Van alle zuivelvervangers is sojadrink wat betreft voedingswaarde de beste vervanger. Het lijkt op die van halfvolle melk wat betreft eiwit en energie. Calcium, vitamine B2 en B12 worden vaak toegevoegd en soms ook vitamine D.
Conclusie: eet soja liever direct
Duurzaam geteelde soja 'direct' eten – dus in plaats van via de koe die het als voer heeft opgepeuzeld – is aanzienlijk beter voor het klimaat én de natuur dan producten van dieren die soja te eten kregen. Je kunt dus met een gerust hart wat minder vlees eten.
Door de soja zelf op te eten haal je een tussenstap uit het proces. Dat scheelt een slok op een borrel, al kost de stap van soja naar burger natuurlijk ook wat energie. Al met al zijn vegaburgers zo'n tweeënhalf (kip) tot wel twaalf keer (biefstuk) duurzamer dan vlees, meldt Milieu Centraal.
Plantaardige melk
Er zijn een paar dingen waar je op moet letten: "In tegenstelling tot koemelk bevat sojamelk van nature geen vitamine b2 en b12 en calcium. Om toch van de gezondheidsvoordelen te genieten, kun je op de verpakking kijken of deze twee nutriënten achteraf zijn toegevoegd aan de drink.
Tachtig procent van de wereldwijd geproduceerde soja – een belangrijke grondstof voor veevoer – is genetisch gemodificeerd. Als er genetisch gemodificeerde organismen gebruikt zijn in voedingsmiddelen, wordt dat vermeld op de verpakking.
De werkzame stofjes in soja, de zogenaamde “isoflavonen”, of “fyto-oestrogenen” lijken wat op de vrouwelijke hormonen die tijdens de overgang belangrijk zijn. Ze hebben dezelfde chemische structuur en binden zich ook aan oestrogeenreceptoren in het lichaam. Zo helpen ze de hormoonhuishouding in balans te houden.
De meeste vleesvervangers hebben sojabonen als belangrijkste grondstof. Daar zitten hoogwaardige eiwitten, ijzer en vitamine B1 in, en dat maakt soja een goed alternatief voor vlees. Ook qua textuur komt soja – vooral in combinatie met tarwegluten – behoorlijk dicht bij echt vlees in de buurt.
Wel is het goed rekening te houden met soja, want dat bevat een hormonale stof die de werking van de schildklier mogelijk kan vertragen. Hoewel niet bewezen, is het voor mensen met een vertraagde schildklierwerking verstandig terughoudend te zijn met het gebruiken van soja. Zo adviseert ook het RIVM.
De meeste sojaproducten van Alpro zijn arm aan verzadigde vetten, bevatten voldoende onverzadigde vetten, zijn een goede bron van hoogwaardige eiwitten, vitamine B2, B12 en D, en leveren calcium in dezelfde hoeveelheid en met een vergelijkbare biobeschikbaarheid als zuivel.
In graanproducten en peulvruchten komt fytinezuur (fytaat) voor. Dit kan de opname van mineralen zoals calcium, zink, ijzer en magnesium verstoren. Echter: soja levert zelf deze mineralen ook, en bij een niet al te hoge sojaconsumptie worden geen problemen verwacht.
Darmklachten, risico op kanker en verstoring van je hormonen
Wetenschappers vermoeden dat ongefermenteerde sojaproducten, zoals sojamelk, sojayoghurt en tofu het risico op kanker verhogen. Ook wordt ongefermenteerde soja in verband gebracht met darmklachten, schildklierproblemen en verstoring van je hormoonhuishouding.
Alpro produceert haar sojabonen uitsluitend in Europa en Canada en streeft naar meer lokale sojateelt. Dit omdat wij het belangrijk vinden dat de bonen duurzaam geproduceerd zijn, niet uit ontboste gebieden komen en niet genetisch gemanipuleerd zijn.
Het vet in melk bevat wel veel verzadigde vetten. Dit vergroot het risico op hart- en vaatziekten. Eet je magere en halfvolle melkproducten, dan krijg je niet te veel verzadigde vetten binnen.
Sojadrink is niet slecht voor je, maar alleen als er minder dan 6 gram suiker per 100 gram zit én er voldoende calcium en vitamine B12 is toegevoegd. Dan staat het in de Schijf van Vijf. Sojadrink met minder dan 6 gram suiker per 100 gram past dus – afhankelijk van hoeveel je drinkt – in een gezond voedingspatroon.
Vergelijken we de voedingswaarde van sojamelk met die van dierlijke melk, dan valt op dat er weinig verschil zit tussen de twee. De gewone sojamelk van Alpro bevat zelfs minder suiker (2,4 gram), minder vet (1,8 gram) en meer eiwitten (3,8 gram) dan de gemiddelde dierlijke melk.
De soja die we in Nederland gebruiken, komt vooral uit Zuid-Amerika. Daar zorgt de teelt voor allerlei problemen: er wordt bos voor gekapt, de bodem raakt uitgeput en het water wordt vervuild door bestrijdingsmiddelen en kunstmest. De meeste soja wordt verwerkt in veevoer.
Soja als veevoer component
Sojabonen kunnen direct worden geconsumeerd, of verwerkt tot sojameel (ook wel sojaschroot genoemd) en sojaolie. Sojameel wordt met name gebruikt als veevoer-component voor kippen, varkens, kalveren en melkvee.
Omgerekend eet een koe gemiddeld 750 gram aan sojaproducten per dag. Dit betekent dat soja 1,25% uitmaakt van het totale rantsoen van de koe.