De scheiding der machten wordt ook wel trias politica genoemd. Dat betekent dat de wetgevende, de uitvoerende en de rechtsprekende macht in een land bij verschillende instellingen moeten liggen. De trias politica is bedacht door de Franse filosoof Charles baron de Montesquieu (1689-1775).
Tijdens de verlichting in de 18e eeuw gingen mensen zelf nadenken over de wereld en vonden er grote veranderingen plaats op bijvoorbeeld Economisch maar ook Politiek gebied. Een van deze verandering was de scheiding van machten, ook wel Trias Politica genoemd. Dit is bedacht door de Franse filosoof Charles Montesquieu.
Horizontale machtenscheiding
Het is naar een idee van de Franse Filosoof Montesquieu: de overheidsmacht wordt in de wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht verdeeld die elkaar controleren. Daarmee wordt de macht van de overheid opgedeeld en ingeperkt ten gunste van de burger.
De derde en laatste macht van de Trias Politica is de Rechtspraak. Zij controleren de uitvoering van besluiten aan de wet. Deze macht bestaat uit alle rechters bij elkaar. In Nederland zijn rechters onafhankelijk, wat betekent dat ze niet beïnvloedbaar zijn door een andere partij zoals de overheid.
Deze staatsvorm, de Trias Politica, is gebaseerd op de ideeën van Charles de Montesquieu. De scheiding der machten is doorgaans niet volledig strikt geregeld, ook in Nederland niet.
De regering maakt wetten in samenwerking met de Eerste en Tweede Kamer (wetgevende macht). Een wet begint met een wetsvoorstel en is klaar na publicatie in het Staatsblad. Daartussen ligt een vast aantal stappen, die alle wetsvoorstellen moeten doorlopen.
In Nederland en veel andere Europese landen is overigens geen sprake van volledige scheiding der machten, maar kunnen we beter spreken van spreiding der machten. In het staatsbestel zijn verder 'checks and balances' ingebouwd. De uitvoerende macht ligt in Nederland in handen van de regering.
Zoals de naam al doet vermoeden, is het de taak van de rechterlijke macht om recht te spreken en dit voor het civiel recht, het bestuursrecht en het strafrecht. Dit recht spreken gebeurt in de rechtbanken, de gerechtshoven en bij de Hoge Raad door rechters of raadsheren.
Montesquieu stelt dat er in iedere samenleving drie machten zijn, namelijk de wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechtsprekende macht. Deze machten moeten verspreid zijn over de samenleving, zodat zij elkaar in evenwicht kunnen houden.
De wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechterlijke macht zijn hierin van elkaar gescheiden. De drie machten zijn onafhankelijk van elkaar, en controleren elkaars functioneren.
Grondwettelijk is de koning het staatshoofd en maakt hij deel uit van de regering. Ook heeft hij een rol in de kabinetsformatie en het wetgevende proces. Hij moet elke wet ondertekenen om deze in werking te doen treden.
De uitvoerende macht, die voert dingen uit. Dit is bijvoorbeeld de politie, maar ook het leger.
Het parlement heeft twee taken, de regering te controleren en samen met de regering nieuwe wetten te maken. Het Nederlandse parlement wordt in de Grondwet de Staten-Generaal genoemd. De Staten-Generaal bestaat uit twee Kamers, de Eerste Kamer en de Tweede Kamer.
Scheiding der machten in Nederland. Vaak is de scheiding der machten niet zo strikt geregeld, ook in Nederland niet. Het gaat tegenwoordig vooral om de spreiding van wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht. Zij kunnen elkaar dan controleren en verbeteren.
De rechterlijke macht bewaakt de rechtsstaat, de onafhankelijkheid van de rechtspraak en garandeert gelijke rechten voor iedereen. De Rechtspraak is onafhankelijk en valt niet onder het gezag van het ministerie van Veiligheid en Justitie. Iedereen heeft recht op eerlijke, onafhankelijke en onpartijdige rechtspraak.
Openbare ambten zijn ambten die middels een rechtstreekse of onrechtstreekse overdracht van de Belgische wet een deel van de openbare macht toegekend krijgen. Bijvoorbeeld : burgemeester, notaris, politieambtenaren.
Rousseaus hoofdwerk is Het sociaal contract. Daarin pleit hij voor soevereiniteit van het hele volk, waarvan ieder lid gelijke rechten bezit. Daarnaast moet het door de maatschappij aangewakkerde eigenbelang opgeheven worden in een algemene wil.
Rousseau geloofde net als zij in vrijheid en gelijkheid voor alle mensen, maar geloofde niet dat luxe en wetenschap voor vooruitgang zorgden. Mensen die leefden als wilden in de natuur of als plattelandsmensen waren pas echt vrij, onafhankelijk en onbedorven.
De Britse filosoof John Locke (1632-1704) was een bekende denker uit de tijd van de Verlichting. Hij behoorde tot de traditie van het empirisme, waarin men uitgaat van kennisvergaring via zintuiglijke waarneming. Andere empirische verlichtingsfilosofen waren George Berkeley en David Hume.
De trias politica, de scheiding der machten of de driemachtenleer is een politiek systeem dat gebruikt kan worden voor het besturen van een staat. Het betekent dat je in die staat een wetgevende, uitvoerende en een rechterlijke macht hebt. Het wordt daarom ook wel de 'scheiding der machten' genoemd.
De regering benoemt de rechters en de procureur-generaal bij de Hoge Raad. Zij blijven hun hele leven rechter en procureur-generaal.
De Europese Unie heeft haar eigen wetgevende en uitvoerende macht, evenals een onafhankelijke rechterlijke macht en een centrale bank, die ondersteund en aangevuld worden door een aantal instellingen en organen, waarvan de bevoegdheden voortvloeien uit de oprichtingsverdragen.
Democratie (van het Grieks δῆμος/dèmos, "volk" en κρατειν/kratein, "heersen", dus letterlijk "volksheerschappij") is een bestuursvorm waarin de wil van het volk de bron is van legitieme machtsuitoefening.
De staatsmacht is in België verdeeld over drie machten: de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht. Elke macht controleert en beperkt de andere machten.