Het formele bestuursrecht (het bestuursprocesrecht) gaat over de bescherming en handhaving van de rechten, plichten en belangen van burgers en de overheid. Daarin zijn bijvoorbeeld de procedures te vinden om bezwaar te maken tegen een overheidsbesluit.
In het materieel recht wordt bepaald hoe (rechts)personen zich naar elkaar toe moeten gedragen in hun onderlinge verkeer. Tegenover het materieel recht staat het formeel recht, ofwel procesrecht. Formeel recht betreft de wijze waarop materieel recht wordt gehandhaafd.
Wat is formeel recht? Regels die aangeven op welke wijze een proces moet worden gevoerd.
Algemeen Formeel recht en materieel recht Met de term ' formeel recht' wordt bedoeld de rechtsregels die zich met procedures van het recht bezighouden. Daar tegenover staan regels van materieel recht. Die regels betreffen niet de procedure, maar de inhoud van een recht.
Onder formeel bestuursrecht verstaat men de procesrechtelijke regels die de burger nodig heeft om tegen het optreden van de overheid iets te ondernemen. Een voorbeeld van formeel bestuursrecht is de mogelijkheid om bezwaar te maken tegen de afwijzing van een omgevingsvergunning.
Formele beginselen zijn beginselen die betrekking hebben op de bevoegdheid van de overheid om besluiten te mogen maken. De bevoegdheden die het bestuursorgaan heeft, dienen een grondslag in de wet te hebben. Als een bestuursorgaan een besluit neemt, moet deze zorgvuldig en deugdelijk worden genomen.
Voorbeelden van formele abbb zijn het zorgvuldigheids- en rechtszekerheidsbeginsel. De materiële beginselen hebben betrekking op de inhoud van besluiten die de overheid neemt. Het vertrouwensbeginsel en gelijkheidsbeginsel zijn voorbeelden hiervan.
Alle besluiten van regering en Staten-Generaal via de grondwettelijke procedure zijn wetten in formele zin. Meestal bevatten deze wetten algemeen verbindende voorschriften, zodat ze tevens wetten in materiële zin zijn.
Tegenover het begrip van wetten in formele zin staat het begrip van wetten in materiële zin. De aanduiding formeel duidt erop dat de bepaling naar wijze van totstandkoming als wet kan worden beschouwd. Het gaat dus om de procedurele en formele aspecten rond de bepaling, niet om haar inhoud.
In het Staatsrecht kent men het begrip wet in formele zin en wet in materiële zin. Een wet in formele zin is een regeling die tot stand gebracht wordt door regering en Staten-Generaal tezamen via de grondwettelijke wetgevingsprocedure.
Formeel betekent dan 'zakelijk, officieel, tot het publieke domein behorend', informeel 'niet-zakelijk, ongedwongen, tot de privésfeer behorend'. Bijvoorbeeld: een formeel gesprek, een informele aanspreking.
De rechtspraak is opgedeeld in 3 rechtsgebieden: civiel recht, strafrecht en bestuursrecht.
Met formeel taalgebruik wordt algemeen Nederlands bedoeld dat veel mensen vormelijk (ouderwets of stijf) vinden. Formeel betekent: zoals het hoort, netjes. Informeel taalgebruik is correct taalgebruik dat we als 'los' ervaren. Informeel betekent gewoon, zoals je praat.
Het Burgerlijk Wetboek en het Wetboek van Strafrecht zijn voorbeelden van materieel recht. Formeel recht heeft als inhoud de handhaving van het materieel recht. Het wordt dan ook wel het procesrecht genoemd.
Voorbeelden van bestuursrecht zijn uitkeringen, vergunningen, dwangbevel, planschade etc. Indien u het niet eens bent met een besluit van de overheid, bezwaar gemaakt heeft en dat is afgewezen, kunt u een beroep doen bij de bestuursrechter.
Een voorbeeld van een wet in formele zin die tevens een wet in materiële zin is, is het Burgerlijk Wetboek. Deze wet is gemaakt door de regering en de Staten- Generaal en is om die reden een wet in formele zin en de wet is voor herhaalde toepassing vatbaar (= wet in materiële zin).
In een wet staan verbindende voorschriften. Dat betekent dat er in grote lijnen uitgelegd wordt welke regels er voor een bepaald onderwerp gelden. De Eerste en Tweede Kamer moeten een wetsvoorstel goedkeuren. Een besluit is een gedetailleerdere beschrijving van de wet.
In het Nederlandse recht zijn rechtsbron: 1 de wet; 2 de jurisprudentie (de rechtspraak); 3 de gewoonte; 4 verdragen en sommige besluiten van volkenrechtelijke organisaties. Niet al het geldende recht staat dus in de wet.
Het strafprocesrecht, ook wel formeel strafrecht of strafvordering is het procesrecht van het strafrecht. Als formeel strafrecht vormt het de tegenhanger van het materieel strafrecht.
Het Materieel belastingrecht bestaat uit alle regels die bepalen hoeveel belasting iemand is verschuldigd. Het formeel belastingrecht bestaat uit de regels die toezien op de wijze van vaststellen van de belastingschuld en het incasseren hiervan.
De regering maakt wetten in samenwerking met de Eerste en Tweede Kamer (wetgevende macht). Een wet begint met een wetsvoorstel en is klaar na publicatie in het Staatsblad.
Rechtszekerheidsbeginsel. De overheid moet haar besluiten zó formuleren dat de burger precies weet waar hij aan toe is of wat de overheid van hem verlangt. Bovendien moet de overheid de geldende rechtsregels juist en consequent toepassen.
Zo is bijvoorbeeld de Gemeente een in de wet genoemd rechtspersoon. Haar organen zijn in de Gemeentewet omschreven: de Gemeenteraad, de Burgemeester en het College van burgemeester en wethouders]. Deze organen zijn dus bestuursorganen van de Gemeente.
Intrekking van een besluit of intrekking van een vergunning door de overheid is mogelijk. Maar er dient wel een goede grond voor intrekking van een vergunning te zijn. Ook kan de een bestuursorgaan een besluit gedeeltelijk intrekken. Het intrekken van een besluit of vergunning komt niet veel voor.
Materiële beginselen = zeggen iets over de inhoud van een besluit. Formele beginselen = zeggen iets over de wijze van totstandkoming van een besluit (besluit- vormingsprocedure) of over de formele eisen waaraan een besluit moet voldoen.