Winti is een traditionele Afro-Surinaamse religie. De term wordt tevens gebruikt voor alle bovennatuurlijke wezens die door Anana Keduaman keduampon, de schepper van het universum, zijn geschapen. De winti's zijn door Afrikaanse slaven in de slavernijperiode meegenomen naar Suriname.
De winti's worden ook wel yeye of konfo genoemd. Alle winti's bestaan uit goedaardige aspecten (bun-sey) en boosaardige (ogri-sey). De winti's zijn (deels) erfelijk. De winti's waken net als de vooroudergeesten over de alle familieleden uit een bepaalde stamboom (bere), die hen eren en offers brengen als dank.
Leven volgens de traditionele Afro-Surinaamse religie, Winti betekent voor mij mentale vrijheid en in mijn kracht staan. En het mooie is dat Winti Universeel is dus voor iedereen!
Surinaamse winti-aanhangers geloven, net als voodoo-gelovigen, in geesten en voorouders. In plaats van dat ze door een voodoo, een geest, in trance raken, neemt een winti, een wind, bezit van hun geest en lichaam. Want zo voelt het volgens winti-gelovigen als er een geest in de buurt is.
In de Surinaamse cultuur spelen winti's een grote rol in de samenleving. Surinamers hebben vele winti's. Enkele winti's zijn onder andere: Aisa, Ampuku, Kromanti, Bakru, Ingi, Leba, Fodu, Ankantamasi en de Luangu. De winti's bieden bescherming en begeleiding.
Een obia is een spirituele kracht die volgens animistische geloofstradities uitgaat van de ziel/geest van een mens, dier, plant of een ander natuurlijk fenomeen. Obia komt voor als medium of magisch medicijn in de marroncultuur en de Surinaamse winti.
Zelf zal Ingi voordat hij drinkt uit respect voor moeder aarde eerst een paar druppels water, bier, rum of cognac op de grond sprenkelen. Hij geeft moeder aarde ook eten.
Een extreme onrust in je hoofd, stemmen in je hoofd, waanbeelden et cetera. Het kan zijn dat je aanwezigheid in je huis of omgeving voelt. Je kunt last krijgen van hartkloppingen of slapeloosheid. Het kan zijn dat je energetische blokkades ondervind in je lichaam.
Een spreuk of vloek wordt uitgesproken om iemand ongeluk toe te brengen of om diegene te laten doen wat jij wilt. Wees heel voorzichtig met het gebruik van spreuken en vloeken. Het is aan jou om te bepalen of de redenen waarom je iemand in het verderf wilt storten goed genoeg zijn. Je moet je macht wijselijk gebruiken.
Bij de aisa = rijst, pinda, peper , varken ,soropopo, komkomer,dit teld ook voor de vodu en papa-winti , luangu , loko o, omdat ze allemaal tot de gron winti's behoren.
De Surinaamse Papa Winti Wiri wordt vaak gebruikt om in Wasi Watra te zetten. Het is een van de vele wiri's ofwel planten soorten die daarvoor gebruikt kunnen worden. Een wasi is een reinigings bad. Men neemt zo een bad om verschillende redenen.
Een persoon die een Kromanti winti heeft behoort ook de favoriete kleding en sieraden van deze winti aan te schaffen. Deze zijn: Zijn geliefde kleuren in kleding: blauw - wit , helemaal in het wit, of gestreepte kleuren rood - blauw - groen - geel - oranje .
4. Watergoden of Watra-wenu. Dit pantheon wordt aangevoerd door Watra Mama die ook wel Mama Tobosi en Mama Bosu wordt genoemd. Haar man is Tata Bosu.
[letter] - Kra (kleine letter ĸ, hoofdletter Κʼ) is een letter uit het Latijns alfabet die wordt gebruikt voor de stemloze uvulaire plosief, in IPA aangegeven met q. De letter wordt gebruikt in het Nunatsiavummiutut, een dialect van het Inuktitut dat wordt gesproken in Labrador, Canada.
Kromanti is een belangrijk onderdeel van de traditionele Afro-Surinaamse Winti, een animistische religie. Met 'Kromanti winti' of 'Kumanti winti' wordt ook wel specifiek verwezen naar de geesten (goden) van het element lucht (het luchtpantheon) binnen deze religie.
De leba is de bewaker en hoeder van de kabra en hoedt de mens voor de kwaadaardige en nutteloze geesten die als de mogelijkheid het toelaat veel kwaad en schade kunnen toebrengen aan mensen, al dan niet gestuurd door boosdoeners (wisi man). De leba treedt op als een soort tolk.
Je bent een empaat
Heksen zijn vaak sterk empatisch. Ze pikken allerlei energieën op uit hun omgeving, zowel van mensen, dieren, planten en zelfs van geesten. Misschien komt die gevoeligheid voort uit het diepe besef van heksen dat alles met elkaar verbonden is.
Wat is een vervloeking? Een vervloeking is niet anders dan een veroordeling of ingeving (suggestie) van binnen of van buiten die volledig overgenomen is door het onderbewuste - en daarna zijn eigen leven begint te leiden -. De ingeving is door alle kritische barrières geslopen en als waar geaccepteerd.
De meeste spreuken in zwarte magie kunnen verwijderd worden door reinigende technieken te gebruiken of positieve energie te kanaliseren. De ergste vervloekingen kunnen een tussenkomst nodig hebben van een spiritueel genezer.
De Busi ingi winti's behoren tot het element bos. Oorspronkelijk bewaakten zij alles wat zich in het bos begaf (denk aan de marrons = weggelopen slaven). De Busi ingi winti gedraagt zich in tegenstelling tot de Watra ingi winti heel anders. Ze zijn over het algemeen heel erg strak in hun doen en laten.
Ook bij de ingi winti ( ingi = indiaan) is er verscheidenheid in rang en stand. Eén ervan is de Papa ingi of Kapting ingi (= kapitein indiaan = hoofd van het dorp) of Piai man (=medicijnman). Een kapting ingi winti kan ook een goede ziener en genezer zijn.