Ieder jaar vindt de kortste dag van het jaar plaats rond 21 december.
Half-november begint het pas écht donker te worden en wordt het al rond 16:45 uur donker. Het tijdstip van zonsopkomst is ongeveer gelijk aan dat van 15 oktober. Dat komt doordat eind oktober de wintertijd in gaat. Op de donkerste dag van het jaar, 21 december, is het slechts zeven uur en drie kwartier licht.
Op 22 december 2023 valt de kortste dag van het jaar in Nederland. Tijdens deze dag hebben we het minste daglicht, met slechts een beperkte periode van zonlicht. Na deze dag worden de dagen geleidelijk langer en komt de lente langzaam dichterbij. Het markeert het keerpunt waarop de dagen weer beginnen te lengen.
De kortste dag van het jaar is op vrijdag 22 december 2023. Dit wordt ook wel de winterzonnewende genoemd. Op deze dag bereikt de zon haar laagste punt aan de hemel, wat resulteert in de minste daglichturen en de langste nacht.
Rond 21 december staat de Aarde dicht bij de Zon, beweegt sneller dan gemiddeld, en staat iedere dag ongeveer een halve minuut later in het zuiden.
Dagen worden korter, maar niet met hetzelfde tempo
De equinox vindt elk jaar plaats rond 21 maart en 23 september. Met het veranderen van de hoek, verandert dus ook de daglichtperiode. En omdat de hoek rond de equinox sneller verandert dan anders, doet de daglengte dat in die periode dus ook!
Tot aan de zomerzonnewende, die in 2024 op het noordelijk halfrond op 20 juni valt, worden de dagen telkens gemiddeld 3 minuten en 20 seconden langer. Vlak na de winterzonnewende stijgt de daglengte het minste, maar in maart – rond de equinox – krijgen we 5 minuten meer daglicht per etmaal.
Op het noordelijk halfrond van de aarde valt deze dag elk jaar rond 21 december en wordt hij winterpunt genoemd. Op het zuidelijk halfrond is het omgekeerd; daar valt de kortste dag omstreeks 21 juni. Dit artikel beschrijft de kortste dag verder vanuit het gezichtspunt van het noordelijk halfrond.
Met daaraan gekoppeld de kortste nacht van het jaar. Op 20 juni gaat de zon om 22.03 uur onder, de volgende ochtend komt die om 05.18 uur weer op. Een nacht dus van 7 uur en 15 minuten.
In Noorwegen is Spitsbergen de plek waar de middernachtzon het langst te zien is. De zon gaat hier niet onder tussen 20 april en 22 augustus.
Bewoners van het Noorse Svalbard leven van november tot eind februari in duisternis. Alleen het noorderlicht, de maan en bouwlampen beschijnen de eilanden. Wat voor de één een tijd van depressies is, blijkt voor de ander een periode vol gezelligheid. Longyearbyen baadt in een zee van licht.
Aan het begin van de zomertijd (21 juni) duurt een dag 16 uur en de nacht slechts 8 uur. Deze dag noemt men de zomerzonnewende. Het is de langste dag en kortste nacht van het jaar. Aan het begin van de winter (21 december) is het precies omgekeerd: De nacht duurt 16 uur en de dag slechts 8 uur.
4 minuten per dag minder daglicht
Daarnaast duurt de schemering erg lang en wordt het 's nachts niet echt compleet donker. Na 21 juni wordt de daglengte langzaam korter, maar geleidelijk gaat dat steeds sneller. Eind augustus zijn we in totaal al ruim 2 uur daglicht verloren (ten opzichte van eind juni).
De vuistregel is dat Golden Hour één uur na zonsopkomst en één uur voor zonsondergang is.
Het vroegst met het verschijnsel middernachtzon is Svalbard; daar gaat de zon al niet meer onder vanaf 20 april. Tot maar liefst 23 augustus blijft het 24 uur licht op Svalbard, daarna worden de dagen langzaam weer korter om in de winter op nul uur licht uit te komen.
Middernachtzon: 24 uur licht in IJsland
De aarde draait een baan om de zon in precies 1 jaar tijd. Doordat de as van de aarde een hoek van 23,5 graden maakt ten opzichte van het vlak dat door die baan wordt gemaakt krijgen we de gekende seizoenen, met het lengen en korten van de dagen.
De zomerzonnewende, ook wel midzomer genoemd, is met 16 uur, 16 minuten en 47 seconden zonlicht, de langste dag op het noordelijke halfrond. Tijdens een schrikkeljaar valt deze dag op 20 Juni, anders bijna altijd op 21 Juni.
Varia. In verband met de omschakeling van de zomertijd naar de wintertijd op de laatste zondag van deze maand duurt oktober in de Europese Unie een uur langer dan de andere maanden van 31 dagen. Hiermee is oktober de langste maand van het jaar.
Pas op 4 januari begint de zon 's ochtends vroeger op te komen.
21 december is de 355ste dag van het jaar (356ste dag in een schrikkeljaar) in de gregoriaanse kalender. Tevens de kortste dag van het jaar op het noordelijk halfrond. Hierna volgen nog 10 dagen tot het einde van het jaar.
In landen als Spanje of Italië duurt de schemering daardoor bijvoorbeeld aanzienlijk korter dan in verder van de evenaar gelegen landen als Nederland en België. Het wordt zodoende in landen dichter bij de evenaar 's avonds na zonsondergang veel sneller donker.
Eind januari zullen de dagen zelfs met ongeveer 3 minuten aangroeien per dag.
Elke dag 4 minuten 'korter'
Februari is de tweede maand van het jaar in de gregoriaanse kalender. De maand heeft 28 dagen in gewone jaren, en 29 dagen in schrikkeljaren. Daarmee is februari de kortste maand van het jaar.
Elk jaar, van 20 december op 21 december, wordt de langste nacht van het jaar gevierd. Beter bekend als Midwinternacht. Het wordt ook wel de winterwende of zonnewende genoemd. Zo voor de feestdagen uit is het een mooi moment om even stil te staan.