Carnaval staat bekend als een katholiek volksfeest. Het is de ideale uitlaatklep vóór de vastentijd, de periode ter voorbereiding op het Paasfeest. In de zestiende eeuw ontstaat door de Reformatie een tweedeling in het land: de protestanten en de katholieken.
Carnaval is een van oorsprong katholiek feest dat vooraf gaat aan de periode van het vasten. Waarschijnlijk vindt het zijn oorsprong in het middeleeuwse Italië, waar het gemaskerd bal veel toeschouwers trok. Vanuit hier waaide het over naar andere delen van Europa.
Een voor de hand liggende verklaring is dat 'carnaval' is afgeleid van het Latijnse 'carne vale', wat betekent: vaarwel aan het vlees.
De slaven hadden tijdens dit feest veel meer vrijheid en mochten zelfs hun meesters voor gek zetten. Er waren verder drink- en eetgelagen, vermommingen en optochten door de straten. Volgens hen ligt de oorsprong van het woord carnaval in het Italiaanse carne levare, wat 'opheffen/wegnemen van het vlees' betekent.
Oorspronkelijk is het een uitroep bij het uitbrengen van een dronk. Sinds het begin van het moderne carnaval in 1823 wordt "Kölle alaaf" in Keulen gebruikt als begroeting tussen carnavalsvierders. In veel andere Duitse steden luidt de carnavalsgroet: helau.
Tegenwoordig duurt carnaval zo'n vier tot vijf dagen, maar dit was niet altijd zo. Oorspronkelijk was er alleen de Vastenavond, wat op de dinsdag voor de vastentijd gevierd werd. De katholieken wisten dat ze na deze avond 40 dagen moesten vasten, dus gooiden ze zich op deze avond helemaal vol met eten en drinken.
Elk jaar op 11 november wordt het carnavalsseizoen geopend in het zuiden van het land. Het getal 11 noemen wij het gekkengetal, omdat het alleen te delen is door zichzelf. En omdat 11 tussen 10 (het volmaakte getal) en 12 (het heilige getal) staat.
Car-naa-val dus C.
De eerste carnavalsdag valt dan zeven weken voor eerste paasdag. Carnaval begint officieel op zondag. Pasen kan op zijn vroegst op 22 maart vallen en op zijn laatst op 25 april. Als gevolg daarvan is de vroegst mogelijke datum voor carnaval 1 februari, en de laatst mogelijke datum 9 maart.
De verdeling in ons land tussen het wel of niet vieren van carnaval valt voornamelijk samen met de plekken waar mensen van oudsher katholiek, of juist protestants zijn. In het zuiden zijn er meer mensen katholiek dan boven de rivieren.
Aswoensdag is de eerste dag van de Veertigdagentijd. Op deze dag zet de priester met as een kruisje op het voorhoofd van de kerkgangers, om hen aan te sporen tot bezinning, boete en bekering. Aswoensdag is een verplichte vastendag.
Dwaas gedrag en christelijke wortels
“Carnaval is eigenlijk een heel letterlijke interpretatie van bijbelverzen”, legt Versendaal uit. “Tijdens carnaval zie je dat mensen zich tijdelijk heel dwaas gedragen, en in de Bijbel staan teksten met een strekking als 'Wat dwaas is voor de mensen, is wijs voor God'.”
Het carnaval van nu bestaat eigenlijk nog niet zo lang, pas zo'n 70 jaar. Maar héél lang geleden werd het carnavalsfeest al gevierd. Waarschijnlijk is het een van de oudste feesten der mensheid! Meer dan 4000 jaar geleden werd het Sacaea gevierd.
Carnaval is het feest dat voorafgaat aan de Veertigdagentijd, met name gevierd in katholieke landen en streken. Vermommingen, optochten, de oprichting van een narrenrijk en uitbundige eetfestijnen en drinkgelagen tekenen het feest.
Feesten voor het vasten
Carnaval is van oorsprong een katholiek feest. Er wordt het begin van het vasten mee gevierd. Dit is de periode van veertig dagen voor Pasen, die begint op Aswoensdag. Om de vasten goed te kunnen 'overleven' wordt in de dagen voor Aswoensdag een feest gevierd; Carnaval!
Elf is het natuurlijke getal dat tien opvolgt en aan twaalf voorafgaat. Het getal elf wordt weergegeven door de cijfers 11.
Franse steken
Maar nu moesten de Franse bezetters op de hak genomen worden. Men zette Franse steken op en koos de elfde van de elfde als datum voor hun spotfeest. Dit naar aanleiding van de drie principes van de Franse Revolutie: Egalité, Liberté et Fraternité. De beginletters vormen het Duitse telwoord 'elf'.
Carnaval wordt overal in de wereld gevierd, bijvoorbeeld in België, Duitsland, Italië en Brazilië. Beroemd zijn de maskers van het Venetiaanse carnaval in Italië en de optochten van het Braziliaanse carnaval.
De herkomst van deze kleurencombinatie gaat vele eeuwen terug. De narren in Kleef gingen bijvoorbeeld gehuld in geel en rood, die in Frankrijk in groen en rood. In het Franse Dyon zou al voor 1450 een narrengezelschap zijn gesignaleerd in rood, geel en groen.
Carnaval kan op zijn vroegst beginnen op 1 februari en op zijn laatst op 9 maart. Officieel gezien is Carnaval dus drie dagen, maar het Carnavalsseizoen begint in de praktijk al op 11 November.