Stout kan behalve ondeugend ook dapper of moedig betekenen. De stoute schoenen aantrekken betekent dan: Iets zeggen of doen, waarvoor men moed heeft moeten verzamelen.
Heb je weinig verstand van een bepaald onderwerp, maar belet dat je niet om commentaar te leveren? Dan loop je kans dat iemand het volgende tegen je zegt: “Schoenmaker, hou je bij je leest!”. Deze zegswijze wordt gebruikt om aan te geven dat iemand zich beter bij zijn eigen vakgebied kan houden.
Als je iemand door dik en dun steunt, help je hem of haar in goede en in slechte tijden. Vriendschap door dik en dun betekent zoveel als 'onvoorwaardelijke vriendschap, ongeacht de omstandigheden'.
Wie meelacht met anderen, zonder zelf een reden tot lachen te hebben, lacht als een boer met kiespijn, vaak met een wat zuur gezicht. De herkomst van deze uitdrukking is niet duidelijk.
Met den mond vol tanden staan (of zitten), d.w.z. niets zeggen ter verdediging, geen woord kunnen uitbrengen, beteuterd zijn; syn.
Wie de plank misslaat heeft het mis: hij beoordeelt iets verkeerd, geeft een verkeerd antwoord of maakt een opmerking die verkeerd valt.
Spreekwoorden: (1914) Op (losse) schroeven staan (- zetten), d.w.z. onzeker, onvast staan of maken, zoodat er niet op te bouwen is; hd.
Dat staat als een paal boven water! De betekenis hiervan is min of meer dat er geen twijfel mogelijk is, dat het vaststaat......
Op zijn pooten (of pootjes) terecht komen, d.w.z. goed terecht komen; goed afloopen; eig. gezegd van de kat, die bij een val of een sprong altijd op haar pooten terecht komt.
Met de deur in huis vallen is een spreekwoord en betekent: 'meteen zeggen waar het op staat'. Het wordt gebruikt om aan te geven dat iets heel direct gezegd gaat worden. Oorspronkelijk gaf dit spreekwoord aan dat iemand zonder te kloppen of te vragen bij iemand naar binnen stapte.
Water naar de zee dragen: iets naar een plaats brengen, waar er al genoeg van is. iets overbodigs doen.
Men moet geen slapende honden wakker maken = Spreekwoorden: (1914) Men moet geen slapende honden wakker maken,d.w.z. een sluw (of oneerlijk) Mensch moet Men niet waarschuwen; Men moet geen moeilijkheden, die Men mijden kan, veroorzaken.
Dit gezegde bedoelt dat alles geld of moeite kost, behalve als het van de zon komt. De zon krijgen we elke dag voor niets, maar voor onze (nieuwe) omzet zullen we moeite moeten doen.
Met zijn neus in het vet (of in de boter) vallen, d.w.z. een (onverwacht) fortuintje krijgen; vooral juist komen als men ergens feest viert of smult; een voordeelig huwelijk sluiten.
Spreekwoorden: (1914) Het beste paard struikelt wel eens, d.w.z. ook de beste kan wel eens iets verkeerds doen; syn.
Het spreekwoord betekent 'iets in de gaten houden'. Als je een oogje in het zeil houdt, let je op iets of iemand en ben je zorgvuldig aan het waarnemen. Al in de late Middeleeuwen werd het gebruikt: 'Oog in het seil houden'. Het 'zeil' in het spreekwoord komt uiteraard van de zeevaart.
Als je van iemand zegt dat hij de zon niet in het water kan zien schijnen, bedoel je dat het een jaloers en ontevreden persoon is. Deze uitdrukking is ontstaan door wat er gebeurt als de zon schijnt en je vlak bij water (een meer, rivier, enz.) bent.
Wie a zegt, moet ook b zeggen,
d.i. men moet voortgaan gelijk men begonnen is; of ook: na de eerste schrede kan men niet meer stilstaan; fr.
Waar komt het spreekwoord 'Je moet het ijzer smeden als het heet is' vandaan? Dit spreekwoord betekent: 'als je het juiste moment herkent, moet je het meteen benutten'.
367. Zoete broodjes bakken. Men bezigt deze uitdr. wanneer iemand zich eerst over het een of ander sterk uitlaat, en naderhand zich gedwee en inschikkelijk toont (Weiland).