Met zijn rode hoed en witte stippen is de vliegenzwam een van de makkelijkst herkenbare en mooiste paddenstoelen. Je kunt hem vanaf september werkelijk overal zien: in bossen, parken, tuinen en zelfs langs wegen. De vliegenzwam leeft in symbiose met de berk, zijn wortels zuigen het sap uit deze boom.
In het verleden hadden deze vlokken een functie in de landbouw. Veehouders vermengden de giftige vlokken met melk of water en plaatsten dat mengsel in de stal, om zo van de vliegen af te komen. Op deze manier is de vliegenzwam aan zijn naam gekomen. Net als alle andere zwammen houdt de vliegenzwam van vocht.
Vliegenzwammen groeien vaak in de buurt van bomen zoals berken, tamme kastanjes of eiken. Het ondergrondse deel van de zwam, het mycelium, groeit om de haarwortels van de boom heen. Het mycelium van een vliegenzwam functioneert als een soort doorgeefluik van water in de richting van de boomwortels.
De vliegenzwam (Amanita muscaria) is een opvallende paddenstoel, die algemeen voorkomt in de lage landen. Het eten ervan kan leiden tot vergiftigingsverschijnselen, maar de ernst hiervan valt meestal mee.
En verscheidene soorten wantsen eten die vervolgens op, maar - gelukkig voor de galmug - niet alle. Ook mezen, vinken, sijzen en mussen houden van de vruchtjes. Voordeel zal de berk er niet van hebben, maar het nadeel lijkt mij ook te verwaarlozen.
Een berkenboom doden kan op verschillende manieren. De meest effectieve wijze is het injecteren van een herbicide als RoundUp. Voor het injecteren hiervan heb je speciaal gereedschap nodig.
De berk is een winterharde, bladverliezende boom, die tot 30 meter hoog kan worden. Hij wordt niet erg oud, ca. 80 jaar.
De vliegenzwam vind je vooral in de buurt van berken, beuken en eiken. Dat is niet voor niets. De schimmeldraden onder de grond hebben een intieme verhouding met de wortels van deze bomen, ze groeien om de haarvaten van de wortels heen. Boom en zwam kunnen niet zonder elkaar!
Op een geschikte plek komt een spoor terecht van een paddenstoel. De spoor ontkiemd en groeit uit tot een mycelium of zwamvlok bestaande uit schimmeldraden. Heksenkringen ontstaan doordat de schimmeldraden in de bodem in alle richtingen even sterk uitgroeien. Het resultaat is een cirkelvormige zwamvlok.
Paddenstoelen hebben hun eigen zaden, die heten sporen. Die zitten tussen de lamellen, die witte ribbeltjes onder de hoed. Sporen worden meegenomen door de wind en vallen ergens anders op de grond. Daar kan een nieuwe zwamvlok uitkomen.
Onder de grond vormt zich een klein bolletje. Door het voedsel dat de zwamdraden opnemen, groeit en groeit het bolletje. Net zo lang tot het boven de grond komt. Na een tijdje vouwt het bolletje zich open en komt de hoed van de paddenstoel tevoorschijn.
De Nederlandse naam is afgeleid uit de gedachte dat heksen (soms vermomd als katten) op die plek gedanst zouden hebben. Op de Munse hei onder Oss ligt zo'n heksenkring, hier wil alleen maar heksenkruid groeien. Als men in een heksenkring stapte, kon men hier niet zelf meer uit weg komen.
Vliegenzwammen breken organische stoffen af en zetten deze om in anorganische stoffen.
Eekhoorntjesbrood is net als de meeste paddenstoelen een erg goede bron van B-vitamines. Zo bevat het volop thiamine (vitamine B1), riboflavine (vitamine B2) en niacine (vitamine B3). Deze vitamines zijn onder andere belangrijk voor je energiestofwisseling en de goede werking van je zenuwstelsel.
De naam van het elfenbankje is ook zo ontstaan. Deze paddenstoelensoort groeit tegen dode bomen aan. Padden konden zo hoog niet klimmen, maar voor elfjes waren deze paddenstoelen perfecte zeteltjes. Paddenstoelen werden vroeger in verband gebracht met magische verhalen.
Vliegenzwammen groeien veelal in loofbossen, maar ook in het gras in de schaduw van een grote boom kom je deze paddenstoel tegen. Hij geeft de voorkeur aan berk, maar ook beuk, eik, den en spar en de bodem mag niet te voedselrijk zijn.
Vroeger geloofden mensen in het bestaan van heksen. Ze waren er bang voor en daarom verzonnen ze iets om ze te verjagen. Ze groeven cirkels in de grond omdat heksen bang zijn voor cirkels. Deze cirkels vulden ze met een mengsel van knoflook, uien en champignons omdat ze wisten dat heksen een hekel hebben aan die lucht.
Op zich zijn er maar twee doeltreffende manieren om heksenkringen te bestrijden : Met een fungicide: Prik gaten in het gazon ( beluchten ) in en rond de heksenkring met een riek of beluchtingsmachine. Maak dan het gras verschillende malen kletsnat ( eventueel verspreid over enkele dagen ).
Een heksenkring is een cirkelachtige vorm die in je gazon voorkomt. In die cirkel vormen zich in de zomer of herfst (meestal bij vochtig weer) paddenstoelen tot 10 cm. Alle paddenstoelen van de cirkel zijn afkomstig van één zwamvlok die gelijkmatig in alle richtingen groeit.
Voorsterbos, Flevoland
Wandel door het enige, echte paddenstoelenreservaat van Europa. Van de 3500 soorten paddenstoelen die Nederland rijk is, vind je er in het Voorsterbos maar liefst 800.
Volgens Wikipedia groeien vliegenzwammen vooral in loofbossen en dan meestal in de buurt van bomen als de berk, de tamme kastanje, de eik, beuk, den of spar. Vaak schijnen ze in de buurt van de peperboleet te staan, dus zie je die dan zit je misschien al warm.
Wat je kunt doen is van een berk een 'struik' maken. Laat hem kappen tot op 30cm van de grond zodat hij opnieuw uitloopt. Dan gaat hij 5 tot 10 nieuwe stammetjes vormen het jaar daarop. Dit kan je dan om de 7 jaren doen.
Toen niet meer aan de vraag naar berkenstoelen voldaan kon worden, kwam er een hovenier op het idee, om niet een berkenstoel te planten, maar drie berken bij elkaar. Immers het leek bijna het zelfde, maar kostte veel minder en het was niet schaars meer, berken zat!
Een berk knotten
Door hem drastisch te snoeien (dat wil zeggen: halverwege afzagen), krijgt hij in de eerste jaren na de snoei een bolle vorm. Sommige mensen vinden zo'n afgeknotte stam lelijk, maar het is zeker een goede oplossing. Na een paar jaar groeit hij wel in zijn oude vorm terug en kun je weer jaren vooruit.