Een kernsmelting of meltdown is een ongeluk met een kernreactor waarbij de kern van de reactor oververhit raakt en brandstofelementen smelten. Dit gebeurt wanneer de reactorkern niet voldoende gekoeld wordt, een zogenaamd loss-of-coolant accident (LOCA).
Door de ontploffing kwam er veel radioactieve straling vrij, die aan vele duizenden mensen het leven heeft gekost. Meer dan 35 jaar na de ramp is het stralingsniveau in het gebied rond Tsjernobyl nog altijd gevaarlijk hoog. Er ligt dus nog een hoop radioactief materiaal in het gebied.
De kernramp van Tsjernobyl is de grootste kernramp die ooit heeft plaatsgevonden. Het ongeval gebeurde op 26 april 1986 nabij de Oekraïense (toen nog deel van de Sovjet-Unie) steden Tsjernobyl en Pripjat, vlak bij de grens met Wit-Rusland. Reactor 4 van de kerncentrale explodeerde bij dit ongeluk.
Daarvoor zijn er in een kernreactor de regelstaven: dat zijn staven van bijvoorbeeld cadmium of boor waar neutronen in blijven 'hangen'. Door die staven verder de reactor in te schuiven, vang je meer neutronen af en vertraag je de kettingreactie, en door ze weg te halen versnel je de reactie dus.
Bij een kerncentrale worden in een reactor uraniumatomen gesplitst die warmte produceren. Daarmee maken we stoom die een turbine aandrijft die elektriciteit opwekt. Omdat er in het proces ook radioactieve stoffen ontstaan, heeft een kerncentrale veel veiligheidsvoorzieningen.
De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid is 150 microgram. Waarom deelt de overheid gratis jodiumtabletten uit? De regering wil de bevolking beter beschermen bij een eventuele kernramp.
Het ongeval van Tsjernobyl is een menselijke fout, waarbij bewust controle- en veiligheidsmechanismen werden uitgeschakeld om een test uit te voeren. Daarbij ging het grondig fout. Op 26 april om 1u22 begon men het testprogramma uit te voeren, en werd de automatische beveiliging uitgeschakeld.
Volgens een rapport van 23 december 2020 van het Nucleair Energie Agentschap (NEA) in Parijs zijn de bewezen en geschatte voorraden uranium 3,8 miljoen ton. Daar komt nog eens 2,3 miljoen ton bij op grond van redelijk betrouwbare gegevens die nog nader getoetst moeten worden.
Het land met de meeste kerncentrales in Europa is Frankrijk. Daar staan 58 van de in totaal 126 Europese werkende kerncentrales. Zo'n 70 procent van de elektriciteit in Frankrijk komt uit kernenergie (2018). Onze buurlanden Duitsland en België hebben allebei 7 kerncentrales.
Op 26 april 1986 gaat het mis. Een reactor in Tsjernobyl ontploft en de grootste kernramp uit de geschiedenis is een feit. De Sovjet-Unie wekt veel elektriciteit op in kerncentrales, maar deze vertonen gebreken en het personeel is slecht opgeleid. Op 26 april 1986 gaat het mis.
Tot op de dag van vandaag wonen en werken er zevenduizend mensen in de omgeving van de voormalige centrale, terwijl een veel kleiner aantal bewoners ondanks de risico's naar omringende dorpen is teruggekeerd.
Het leven is niet gemakkelijk voor de Tsjernobyl-zwerfdieren. Niet alleen moeten ze de strenge Oekraïense winters doorstaan, maar ook dragen ze vaak verhoogde niveaus van straling in hun vacht en hebben ze een verkorte levensverwachting.
Van de radioactieve stoffen die bij Tsjernobyl zijn vrijgekomen merken we in Nederland vrijwel niets meer. In totaal leverde het ongeval in 1986, het jaar van de ramp, bij ons een extra stralingsblootstelling op van 2,5%. In 1987 was die bijdrage al gedaald naar circa 0,5%.
Behandeling. In principe bestaat er geen behandeling tegen de directe effecten van ioniserende straling. Slechts de secundaire effecten kunnen eventueel bestreden of beperkt worden. Het maakt overigens verschil of de bestraling lokaal of over het gehele lichaam plaatsvond.
Dit houdt in: binnen blijven of naar binnen gaan en deuren, ramen en alles wat als ventilatie werkt, sluiten. Bijvoorbeeld een afzuigkap en toiletrooster; voedsel- en drinkwatermaatregelen treffen. Bijvoorbeeld een oogst- of slachtverbod om te voorkomen dat er besmet vlees of groente op de markt komt.
De kosten worden geheim gehouden. Maar op de zwarte markt schijnt een kilo hoogverrijkt uranium ongeveer 2,5 miljoen euro op te brengen. Voor een atoombom heb je ongeveer 25 kilo nodig: dat kost je dus zo'n 62,5 miljoen euro in totaal. Het produceren van de bom zelf kost dan relatief weinig: denk aan ongeveer een ton.
Toxicologie en veiligheid. Uranium en uraniumverbindingen zijn giftig. Bij blootstelling aan minder dan de dodelijke dosis bestaat er kans op schade aan de lever. Bij hogere doses kunnen ook andere organen onherstelbaar beschadigd raken.
Maar kernenergie is geen duurzame energie, om meerdere redenen: Kernenergie is niet hernieuwbaar: Uranium is een brandstof die opraakt. Kernenergie is niet schoon: Bij de productie van kernenergie ontstaat levensgevaarlijk radioactief afval dat niet veilig kan worden opgeborgen.
Directe effecten treden op kort nadat iemand is blootgesteld aan een hele hoge dosis radioactiviteit (vanaf 1 gray). Zo iemand kan stralingsziekte oplopen. Dit uit zich in misselijkheid, diarree en een toenemend tekort aan bloedlichaampjes. De kans op bloedingen en infectieziekten is hierdoor groter.
De overblijfselen van reactor nr. 4 zullen nog lange tijd radioactief blijven. De isotoop die verantwoordelijk is voor het merendeel van de externe dosis gammastraling bij de kerncentrale Tsjernobyl is cesium-137, dat een halveringstijd heeft van ongeveer 30 jaar.
De bij radioactiviteit vrijkomende straling kan chemische veranderingen veroorzaken in materie en dus ook in menselijke cellen. Het gaat dan om somatische weefselbeschadiging of van DNA-moleculen waardoor de erfelijke informatie wordt aangetast. Het lichaam zal proberen het beschadigde DNA te repareren.
De neerslag bestaat uit radioactief materiaal - aarde, puin dat is verdampt en uitgestrooid in de vorm van stof en as. Je kunt het beste een goede plek zoeken om je te verstoppen: hoe meer dik materiaal er tussen jou en de buitenwereld zit, hoe beter. Daarna wacht je totdat reddingswerkers je kunnen helpen.
Het innemen van de jodiumtabletten heeft boven 40 jaar geen beschermend effect. Maar geeft wel beperkte risico's op allergie en schildklierfunctiestoornissen. Een uitzondering geldt voor zwangeren die ouder zijn dan 40 jaar.
het falen van een kernreactor met als direct gevolg een kernsmelting, een explosie of een brand, het weglekken van radioactief afvalmateriaal uit opslagtanks, het onbedoeld vrijkomen van radioactieve materialen door onoplettendheid.