Op de dag zelf wordt de grafkist met veel uitbundigheid naar de begraafplaats gebracht. Gedurende deze tocht maken de dragers, ook wel wi kan doe genoemd, swingende danspasjes. Volgens Surinaamse rituelen zorgt dit ervoor dat kwade geesten op een dwaalspoor worden gezet en worden verdreven.
Ze dansen terwijl ze de kist naar de begraafplaats dragen. De dragers dansen eerst naast de kist en daarna op het graf. Dat doen ze om geesten te misleiden, zodat ze niet mee het graf in gaan. Daarna begeleiden ze de nabestaanden van de begraafplaats af met opgewekte muziek.
Suriname. Een traditionele Creoolse uitvaart in Suriname is behoorlijk prijzig. Dat komt omdat hier veel diensten bij zijn inbegrepen, zoals ritueel wassen, een dodenwake, transport naar de begraafplaats, graflegging en de plechtigheid. De gemiddelde kosten komen neer op ongeveer 6.700 euro.
Dat deden zij met een Singi Neti , zo noemen Surinamers de avond voor de begrafenis. Dan komt iedereen bij elkaar en wordt er gezongen en mooie herinneringen opgehaald.
In Suriname hebben de hindoes allerlei elementen vanuit de meer christelijke traditie opgenomen in hun hindoe-gebruiken. Een voorbeeld is de rouwkleding. Vroeger was het voorschrift dat de familie van de overledene in het wit gekleed ging. Nu is het meer gebruikelijk dat men zwart of zwart met wit draagt.
In de 40 dagen periode neemt de ziel afscheid van de aarde en verlaat uiteindelijk deze wereld, in sommige geloofstradities wordt dit ook wel de hemelvaart genoemd. Gedurende deze periode moeten de ontslapenen of overledenen gaan beseffen dat ze moeten doorstromen naar hun nieuwe bestaan en herenigd worden met God.
Van oudsher is wit de rouwkleur. Wist je dat deze kleur vanaf ongeveer 1500 veranderde naar zwart? Het zwart kwam terug in rouwkleding, rouwaccessoires en rouwserviezen. Wit verdween niet als rouwkleur en werd bijvoorbeeld nog gebruikt bij de uitvaart van Prins Hendrik in 1934 en die van Koningin Wilhemina in 1962.
Zwart is in de heterogene subcultuur waarvan hier sprake is en waarvan de aanhangers gothics worden genoemd, niet alleen een kleur, maar ook een levensmotto. Wat alle aanhangers gemeen hebben, is hun voorliefde voor bepaalde soorten muziek en kunst en in het bijzonder de voorkeur voor een bepaalde kleur: zwart.
De meest gebruikte bloemen op een begrafenis of in een rouwboeket in deze landen zijn: witte rozen, rode anjers of paarse eustoma. Paarse bloemen staan voor waardigheid en rouw, de eustoma voor dankbaarheid. De rode anjer heeft zowel in het bijgeloof als in het christelijke geloof een belangrijke betekenis.
Groen als symbool
Vertrouwen, groei en kalmte. Maar ook van vruchtbaarheid, vrede en natuur. Het is de kleur van hoop, groei, leven, lente en toekomst.
Een bakroe is een kaboutersoort vergelijkbaar met een gnoom. Bakroe winti is een klein, boosaardige geest die diensten verricht voor hogere winti's of mensen. Hij is een lage bosgeest en kan de gedaante van een dwerg of een kind aannemen. Een Bakroe is een lagere God die de knecht is van de hogere goden.
Overleden dierbaren die overgegaan zijn naar het Licht, kunnen en komen op bezoek. Veelal zoeken ze contact. Je ervaart dan warmte, liefde en niet meer de onverwerkte emoties en trauma's van die persoon. Vaak kiezen zij ervoor om als tijdelijke gids bij je te blijven en je te ondersteunen.
Volgens de meeste mensen en religies gaat het zo: als je lichaam sterft, treedt je onstoffelijk ziel eruit, om op weg te gaan naar het hiernamaals of een volgend leven. Een aardig idee, dat het helaas zonder wetenschappelijk bewijs moet stellen – en niet omdat wetenschappers hebben nagelaten ernaar te zoeken…
Een crematie is goedkoper dan een begrafenis. Cremeren is beter voor het milieu. Er is geen graf dat onderhouden moet worden en dat op een later moment weer extra kosten met zich meebrengt.
In de Afro-Surinaamse traditie betekent de dood niet dat iemand voorgoed verdwenen is; men gelooft dat de ziel na het overlijden in een andere vorm eeuwig voortleeft.
Bij de begrafenis gaat vaak een bazuinkoor of een trompettist voor. Veel Surinamers geven tijdens het leven aan dat zij dansend naar het graf gebracht willen worden. Het is een oude gewoonte en een troostende vorm van rouwverwerking. De nabestaanden gaan zo in, op het dansen zelf, dat ze het verdriet even vergeten.
De leba is de bewaker en hoeder van de kabra en hoedt de mens voor de kwaadaardige en nutteloze geesten die als de mogelijkheid het toelaat veel kwaad en schade kunnen toebrengen aan mensen, al dan niet gestuurd door boosdoeners (wisi man). De leba treedt op als een soort tolk.
Rood, kleur van liefde
En rood is de kleur van het hart. En vervolgens is rood ook de kleur van de liefde geworden. Vroeger werd gedacht dat liefde door het hart ging.