Ook in de maakindustrie blijven de prijzen van grondstoffen stijgen. De wereldwijde pandemie, de daaruit voortkomende lockdowns, beperkte voorraden, de energietransitie en (handels)conflicten vormen onder meer een belangrijke oorzaak daarvoor.
Prijzen van veel grondstoffen en agrarische producten schieten omhoog door de tekorten. Oorzaken zijn de enorme vraag door het economisch herstel, waar het aanbod zich nog niet aan heeft aangepast. Daarnaast zijn er logistieke problemen. En de derde oorzaak is speculatie.
De prijsstijging wordt veroorzaakt door een opeenstapeling van factoren. Door corona was er al een grote vraag naar bouwproducten die producenten nauwelijks konden bijbenen, met hogere prijzen tot gevolg. Daar komt nu de oorlog in Oekraïne nog bij. Veel grondstoffen voor bouwmaterialen, zoals staal, klei en aluminium.
Behalve tarwe zijn ook maïs en gerst dit jaar al flink in prijs gestegen. Ook bij verschillende zeldzame materialen ontstaan tekorten. Lithium, dat wordt gebruikt voor de productie van accu's voor elektrische auto's, steeg vorig jaar met 400 procent tot boven de 50.000 dollar per ton.
Fossiele grondstoffen worden steeds schaarser. De vraag naar energie neemt toe doordat de wereld- bevolking groeit en de welvaart toeneemt. Maar ook de vraag naar andere mineralen, metalen en niet- metalen groeit sterk. Vooral de vraag naar zeldzame metalen is in het afgelopen decennium sterk toe- genomen.
Zo is het land verantwoordelijk voor de helft van de wereldproductie van palladium, dat bijvoorbeeld wordt gebruikt in uitlaten van auto's, telefoons en tandvullingen. Ook komen er flinke hoeveelheden platina, aluminium en nikkel uit Rusland.
Maar is dat eigenlijk wel zo? Opvallend genoeg zijn grondstoffenexperts het over één ding eens: grondstoffen raken helemaal niet op, de voorraden zijn ruimschoots toereikend. Fysieke schaarste van grondstoffen is een fabeltje.
Agro-grondstoffen, energie en transport waren fors in prijs gestegen. Die kosteninflatie kregen ze op dat moment slechts beperkt doorgerekend aan afnemers zoals supermarkten. En dan begint de oorlog en zie je dat heel veel grondstoffen zoals graan, maïs, maar ook kunstmest en zonnebloemolie nog duurder worden.
Ook de prijzen van basisvoedsel, zoals graan, rijst, zuivel en vlees, stegen en dat voelden we in de supermarkt. Daar kwam bij dat we meer eropuit gingen toen de pandemie vorig jaar afzwakte. Ook werkten we minder thuis. Dit zorgde voor meer vraag naar bijvoorbeeld brandstof, waardoor benzine en diesel duurder werden.
Prijsstijging op prijsstijging
Om staal te produceren heb je veel energie nodig. En de energieprijzen zijn ook gestegen, vertelt hij. Veel staalfabrieken zitten in Zuid-Europa en het komt per vrachtwagen hierheen, ook de brandstofkosten zijn hoog.
De energietoeslag is de grootste boosdoener, weet Houtsma. “Voor de productie van bakstenen of dakpannen heb je aardgas nodig. Maar ook glas wordt extra duur. Verder wordt eigenlijk over de hele linie een toeslag doorberekend op de aanschaf van producten.”
Wat betreft de stijging van de grondstofprijzen verwachten onze researchers dat het om een tijdelijk effect gaat. Naarmate steeds meer mensen zijn gevaccineerd zal de economische situatie normaliseren. Overheidssteun zal afnemen, inhaalvraag zal gaandeweg verdwijnen en vraag en aanbod zullen een nieuw evenwicht vinden.
De belangrijkste oorzaak voor de sterk stijgende houtprijzen is de gestegen vraag naar houtproducten. De vraag naar biobased bouwmaterialen is de afgelopen tijd wereldwijd sterk toegenomen en dit zien wij dan ook terug in de vraag naar houtproducten.
Net als GfK signaleerde het CBS grote verschillen tussen producten: oliën en vetten werden 31,4 procent duurder, melk, kaas en eieren 17,3 procent en vlees 16,1 procent. Kleiner waren de prijsstijgingen voor groenten, brood, suiker en ijs (9 procent). Alcohol en tabak stegen nauwelijks in prijs.
Door de sterke vraag naar bijvoorbeeld auto's en andere consumentengoederen is aluminium dit jaar al ruim 30 procent in prijs gestegen. Verder speelt ook een brand bij een grote Jamaicaanse fabriek voor het verwerken van de grondstof voor aluminium een rol bij het aanjagen van de prijs.
Daarbij kwamen er slechtere cijfers uit China naar buiten, betreffende de autoverkopen en binnenlandse productie. Dit alles zorgde voor een daling van de prijzen voor alle metalen, naast koper waren ook zink en lood grote verliezers.
Gestegen kosten en lonen
Het algehele prijspeil ligt domweg een paar treden hoger. De inflatie is ingebakken in de producten en diensten door de gestegen kosten en lonen. De afgelopen 20 tot 30 jaar is de inflatie gedrukt door de globalisering van de economie. Made in China was goedkoper dan made in Holland.
De energiebelasting op elektriciteit daalt met 5,7 eurocent per kWh exclusief btw. Daarnaast is de btw op energie per 1 juli 2022 verlaagd van 21% naar 9%. Hoeveel dat voor jou scheelt, hangt af van je stroomverbruik. Bij een gemiddeld verbruik van 2.384 kWh per jaar daalt de energiebelasting met ongeveer € 170.
De enige manier om de inflatie af te stoppen is de rente verhogen. Dat gaan ze morgen ook doen, zegt Mujagic, "dat is het goede nieuws. Het slechte nieuws bestaat uit twee delen." Allereerst is de ECB laat, zegt Mujagic. Wereldwijd zijn andere centrale banken al maanden bezig met het verhogen van de rente.
Naast olie en aardgas importeren Nederlandse bedrijven ijzer, staal, steenkool, koper, kurk en houtwaren uit Rusland. De Nederlandse export bestaat vooral uit medicijnen, bloemen, kunststoffen, vervoermiddelen, computerapparatuur en medische instrumenten en apparaten.
Door de Russische invasie van Oekraïne worden pasta, brood, groente en ook vlees nog duurder, verwachten experts. Al voor de inval waren de voedselprijzen wereldwijd heel hoog, benadrukt Nadia Menkveld, landbouweconoom bij ABN Amro.
Maar Oekraïne heeft nog veel meer te bieden. Zoals Kenneth Carroll op Linkedin duidelijk maakt, herbergt het land een heleboel waardevolle grondstoffen. Zo heeft Oekraïne het meeste (winbare) uranium van alle Europese landen. In een tijd waarin kernenergie weer in belangstelling staat, is zo'n voorraad niet verkeerd.
Europa belangrijkste grondstoffenleverancier
De import van grondstoffen komt voor twee derde uit Europese landen. Veel fossiele brandstoffen zoals aardolie komen uit Rusland en Noorwegen, zand en grind uit de buurlanden, granen uit Frankrijk. Metaalertsen en sojabonen komen vooral uit Brazilië.
Zeldzame metalen zijn essentieel bij de productie van bijvoorbeeld halfgeleiders en accu's en batterijen. Denk daarbij onder meer aan lithium, magnesium, cobalt, arseen, gallium, germanium, hafnium, indium, scandium, seleen en telluur. Er zijn steeds maar kleine hoeveelheden nodig, maar die moeten wel voorhanden zijn.