Insectenetende vogels en hun prooien gaan lager vliegen als er minder stijgende lucht is. De lucht stijgt als hij opwarmt (bijvoorbeeld doordat de aarde, nadat ze de gehele dag is opgewarmd door de zon, de onderste luchtlagen zal opwarmen).
Een bekend gezegde vertelt hierover: "Vliegen de zwaluwen hoog dan is het weer schoon en droog, vliegen ze laag, regen voor vandaag." Een heel betrouwbare weerspreuk. Bij mooi weer zijn er opwaartse bewegingen in de lucht (thermiek) die de insecten mee omhoog nemen.
Regen, kou en wind: zwaluwen boven water
De insecten waarop deze vogels jagen hebben namelijk last van het slechte weer. Er zijn er minder, ze vliegen lager en waaien vanaf weilanden naar open water. Daar zijn ze makkelijk te vangen, dus vogels grijpen hun kans.
Lees in dit artikel wat de wijsheid is achter de volgende spreuk: 'als de zwaluwen laag vliegen komt er slecht weer aan'. Zwaluwen vliegen over het algemeen inderdaad lager bij koud en regenachtig weer dan bij warm en zonnig weer. Dat komt doordat zwaluwen vooral insecten eten, die met de luchtstromen mee zweven.
Regen deert de meeste vogels niet erg. Ze gaan gewoon door met voedsel zoeken, met vliegen of zingen. Bij noodweer zullen vogels een schuilplaats zoeken. Voor zeevogels is dat onmogelijk, maar die kunnen wel tegen een stootje.
Het gehoorbereik van vogels verschilt per soort, maar is vergelijkbaar met dat van mensen (20-20.000 hertz). Vogels kunnen tóch veel beter horen, want ze kunnen beter details onderscheiden (grotere gehoorscherpte). Vogels zijn vooral ontvankelijk voor geluiden die dezelfde toonhoogte hebben als hun eigen geluiden.
De meeste vogels slapen met hun kop naar achter gedraaid en onder de veren gestoken. Ze slapen vaak waar ze overdag ook zijn. Dat is op een tak verscholen tussen de bladeren, of zoals spechten, hangend aan een boomstam. Watervogels slapen meestal op het water, waar ze veilig zijn voor landroofdieren.
Insectenetende vogels en hun prooien gaan lager vliegen als er minder stijgende lucht is. De lucht stijgt als hij opwarmt (bijvoorbeeld doordat de aarde, nadat ze de gehele dag is opgewarmd door de zon, de onderste luchtlagen zal opwarmen).
Daarbij heeft hij een voorkeur voor schemerdonkere en beschutte plaatsen. Zijn belangrijkste belagers, kerkuilen en eksters, hebben een hekel aan kleine ruimtes: daar kunnen ze hun vleugels niet goed uitslaan.
Vogels die op dat moment hoger dan een halve kilometer vliegen, krijgen een dampig verenkleed. De luchtdrukdaling en de hoge vochtigheid brengen hen uit balans en ze krijgen het moeilijker om gezwind te vliegen. Ze komen dus wat dichter bij de grond. Omgekeerd duidt een droog hogedrukgebied op langdurig mooi weer.
Gierzwaluwen doen het allemaal in de lucht. Volgens een recent wetenschappelijk onderzoek uit Zweden kunnen de vogels tien maanden achterelkaar vliegen, zonder te landen. Geen enkele andere vogel blijft zo lang in de lucht.
Daarnaast gebruikt de vogel zijn veren zo nu en dan voor camouflage en voor het afstoten van water. De vogel vet zichzelf in met vet dat uit een klier komt. Als het dan regent, wordt de vogel niet nat en koud omdat de ingevette veren het water afstoten.
Door rondjes te cirkelen in de kolom warme lucht winnen de vogels hoogte. Eenmaal hoog genoeg, glijden ze af naar een volgende thermiek om weer vervolgens weer langzaam omhoog te cirkelen. Het is een zeer energiezuinige manier van vliegen waar grote vogels, zoals gieren, arenden en ooievaars gebruik van maken.
Eén zwaluw maakt nog geen zomer, de kwartel slaat als het regenen gaat en meeuw aan land is storm voor de hand. Deze oude gezegdes laten zien dat mensen vogels al lang inzetten om het weer te voorspellen. Uit nieuw onderzoek blijkt dat het gedrag van vogels zo nauwkeurig is, dat het weer er uit afgeleid kan worden.
Als de koekoek roept wordt het mooi weer. Waar de zwaluw het huis siert, zal het hemelvuur voorbijgaan. Als de koekoek roept, komt er regen.
De koekoek roept zijn eigen naam, wat ongeveer klinkt als een hol aanhoudend "goe-koeh", waarbij het begin met iets meer nadruk en op iets hogere toon is. De roep wordt enkel door het mannetje geuit en is een echte territoriumroep, die van april tot in juli wordt geroepen vanaf een hoge zitplaats.
Er is te weinig contrast, waardoor de vogels het net niet zullen zien. Je kunt daarom beter kiezen voor een net met een fellere kleur. Denk bijvoorbeeld aan helder blauw, paars of geel. Deze kleuren bieden meer contrast met de ondergrond, waardoor de kans een stuk groter is dat de vogels het net nu wél kunnen zien.
Schuilen voor de storm
Laag, in de luwte van groenblijvende naaldbomen en in dichte hagen en riet. Daar zijn ze beschermd tegen regen en wind. Daarbij geldt: hoe lager hoe warmer. Holenbroeders, zoals mezen, schuilen ook in holtes.
Huiszwaluwen bereiken gemiddeld een leeftijd van vijf jaar, al zijn er exemplaren bekend die veertien jaar oud werden.
Communiceren in het donker
'Het is niet dat ze nu meer lawaai maken, maar het is vooral de massa', zegt Dijksterhuis. 'Ze vliegen in het donker en kunnen elkaar niet goed zien. Al kunnen vogels veel beter zien dan mensen. Ze houden contact door te gakken.
Vogels vliegen vaak in een V-vorm. Dat doen ze niet alleen omdat het zo leuk allitereert, maar om energie te sparen. Bij een vliegende vogel is de druk onder de vleugel hoger dan de druk erboven. Die lucht wil dus opstijgen en die stuwt de vogel omhoog.
'Er komen constant indringers overvliegen en dan moeten die paren daarop reageren. Ze maken dan een hoop herrie om aan te geven dat het hún plek is en dat die andere ganzen moeten doorvliegen. Dat moet wel agressief overkomen en dus maakt het veel geluid', legt Majoor uit.
Er was dan opstijgende wind waardoor de zeevogels even hun vleugels konden ontspannen. Op het land slaapt de vogel overigens een stuk langer: maar liefst 12 uur per dag. De resultaten komen niet uit de lucht vallen. Het werd al langer gesuggereerd dat vogels wel moesten slapen tijdens het vliegen.
"Het staan op 1 poot heeft onder andere te maken met de temperatuurregeling. Als het koud is, dreigen ze teveel warmte langs de lange, dunne poten te verliezen. Ze stoppen dan 1 poot weg in hun veren en houden zich op de andere netjes in evenwicht.
Voor het eerst hebben onderzoekers bewezen dat vogels tijdens hun vlucht kunnen slapen. Het zijn echter maar korte dutjes. Sommige vogels maken lange trektochten en zijn dagen, weken of zelfs maanden op rij in de lucht te vinden.