De Friese taal De 17 keuren en 24 landrechten van het Friese volk zijn tussen de 11e en 13e eeuw in het Oudfries geschreven, een Germaans dialect. Vanaf het moment dat hertog Albrecht van Saksen in 1498 besloot dat het Nederlands de bestuurstaal in Friesland moest worden, werd het Fries voornamelijk een gesproken taal.
Het Fries dat tegenwoordig gesproken wordt heet officieel Westerlauwers Fries en is ontstaan uit het Oudfries. Het Oudfries heeft duidelijke overeenkomsten met het Oudnederlands, maar vooral met het Oudengels. Uniek aan het Fries is dat het zijn Middelfase (zoals Middelnederlands) vrijwel geheel heeft overgeslagen.
Ruim 10 procent van de 15‑plussers spreekt thuis een van de drie door de overheid erkende regionale talen: Fries (2 procent), Nedersaksisch (5 procent) of Limburgs (ruim 3 procent).
De overheersende taal in het gebied dat nu Nederland is, was toen nog Fries. Nederlands is dus eigenlijk een importtaal. Migratiestromen uit het zuiden namen de taal mee en drongen het Fries terug richting het noorden.
Waarom? Heel eenvoudig: Fries voldoet als enige van de regionale talen aan de gestelde eisen. Zo heeft het een duidelijke grammatica, is er sprake van historische ontwikkeling en vinden de sprekers zelf dat ze de taal Fries spreken. Friesland wordt al lange tijd door de Nederlandse overheid erkend als tweetalig.
Naar huidige inzichten stammen de tegenwoordige Friezen niet af van de Frisii van Tacitus, maar van landverhuizers uit de 5e en 6e eeuw die de kust van Nederland en Duitsland koloniseerden. Er is geen aantoonbaar bewijs voor continuïteit in de bewoningsgeschiedenis van het noorden van Nederland.
Het Engels en Fries zijn nauw verwant aan elkaar. Toch is daar tegenwoordig niet zoveel meer van te merken, afgezien van een aantal woorden. Maar het Oudfries en het Oudengels lijken wél veel op elkaar. Bremmer: “Er zijn veel fonologische overeenkomsten tussen het Oudfries en Oudengels.
Het Westerlauwers Fries wordt geschreven met het Latijnse alfabet, maar het Fries heeft maar 24 letters (de Q en de X worden in de hedendaagse spelling van het Fries niet gebruikt).
Natuurlijk heette Friesland vroeger ook Vriesland, observeerde toen iemand. Er waren in 2007 72 mensen die Van Vriesland heetten, en niemand heette Van Friesland. Ook Frankrijk zie je in die oude vormen vaak gespeld als Vrankrijk.
In grote lijnen gaat het erom dat je een 'echte' Fries bent als de hele zin, in het Fries dus, zonder fouten kan opdreunen. Andere varianten van deze uitspraak zijn: Bûter, brea en brune sûker (bruine suiker) wa't dat net sizze kin is gjin oprjochte Fries.
- Onder die sprekers bevindt zich een aanzienlijk deel dat de wereldtaal als tweede taal bezigt. Het Nederlands is geen wereldtaal, laat staan het Fries. Esperanto was ooit bedoeld als een wereldtaal, maar is nooit echt van de grond gekomen.
Ruim 80 procent kan de taal goed verstaan, 65 procent kan hem goed spreken. Ongeveer 14.000 huishoudens werkten mee aan het onderzoek, dat eens in de vier jaar wordt gedaan. Volgens de provincie is de kennis van de Friese taal op alle gebieden iets toegenomen.
Fries schrijven is niet zo moeilijk als vaak wordt gedacht. Je weet vaak meer dan je denkt! Als je een keer bezig bent, zul je dat ook merken. Doe een cursus Frysk skriuwen om je schrijfvaardigheid in het Fries in de vingers te krijgen of spijker je spelling en grammatica online bij.
De Friezen zijn een trots volk, ze zijn vaak koppig en standvastig (blijven bij hun ideeën). Zo worden Friezen vaak omschreven. De Friezen hebben eigen sporten zoals Fierljeppen (over sloten heen springen met stokken).
Maar de Friezen geloven in Wodan (oppergod), Donar (dondergod) en Freya (godin van de vruchtbaarheid). Dat is volgens de christenen niet het ware geloof. De Friezen worden daarom heidenen (ongelovigen) genoemd en het geloof in hun goden noemt de kerk bijgeloof.
Het is een evenement vol Friese folklore maar ook big business voor de fokkers. Norbert 444 uit Ede wordt uitgeroepen tot mooiste dekhengst van de wereld.
De Friese taal
Er wordt al eeuwenlang Fries gesproken. De eerste geschreven teksten in het Fries stammen uit de middeleeuwen. De 17 keuren en 24 landrechten van het Friese volk zijn tussen de 11e en 13e eeuw in het Oudfries geschreven, een Germaans dialect.
De officiële Nederlandse naam is Leeuwarden. Maar in het Fries is het Ljouwert en in het lokale dialect Liwwadden. Maar daar houdt het nog niet op. Er zijn meer dan 200 verschillende spellingsvarianten van deze stad.
De Friese vlag is te herkennen aan de 7 banen (4 blauwe, 3 witte) en de 7 rode pompeblêdden. Pompeblêdden is Fries voor plompe- of waterleliebladeren. Deze 7 pompeblêdden staan symbool voor de 7 zeelanden, net zoals de 7 blokjes in het wapen. In 1897 werd de vlag door Gedeputeerde Staten erkend.
Heel simpel gezegd: een taal is datgene wat men erkent als 'de standaard'. En dialecten zijn op hun beurt regionale variaties op deze standaardtaal. Het verschil tussen taal en dialect kan dus tamelijk willekeurig zijn, maar het Nederlands en het Fries zijn in elk geval vastgelegd als officiële talen.
Fries kun je het best leren door veel te oefenen. Praat thuis met je ouders Fries, of zoek een vriend of vriendin die Fries kan spreken en oefen daar veel mee. Het is best moeilijk om uit een boekje te leren, dus oefenen is echt het belangrijkst.
Hoe begin je nou het gesprek? Nederlands: Hallo, hoe gaat het? Fries: Hoi, hoe giet it? In de ochtend kun je zeggen 'goemoarn' (goedemorgen), in de middag kun je zeggen 'goemiddei (goedemiddag) en in de avond kun je zeggen 'goejûn' (goedenavond).
Zo'n 1300 jaar geleden zaten de Friezen langs onze hele kust en zelfs in Duitsland en in Denemarken. Tegenwoordig vinden we de Friezen vooral in onze provincie Friesland. Ze hebben daar hun eigen vlag, hun eigen sporten, en vooral ook hun eigen taal.