Jeruzalems Jiddisch lijkt zeer sterk op Duits, en heeft zijn oorsprong in het Hongaars Jiddisch. De verwantschap tussen Hongaars Jiddisch en Duits komt door het feit dat Duits naast Jiddisch de meest gebruikte taal onder Hongaarse Joden was.
Het Jiddisch, de taal van Hde joden uit Midden- en Oost-Europa, is ongeveer duizend jaar geleden in Duitsland ontstaan. Het wordt nu nog door zo'n vier miljoen mensen gesproken. Het Jiddisch bestaat voor 70-75% uit Duitse, voor 15-20% uit Hebreeuwse en voor 10-15% uit Slavische elementen.
Vergelijking met Duits
In de woordenschat van Germaanse oorsprong zitten de verschillen tussen de uitspraak van het Standaard Duits en het Jiddisch vooral in de klinkers en tweeklanken . Alle varianten van het Jiddisch missen de Duitse voorste ronde klinkers /œ, øː/ en /ʏ, yː/, en hebben deze samengevoegd met respectievelijk /ɛ, e:/ en /ɪ, i:/.
Stennis (maken), geteisem, mazzel, alles kits zijn een paar voorbeelden van Jiddische woorden in het Nederlands.
Bij hun aankomst hadden deze Joodse immigranten het moeilijk, maar ze vonden dat ze Jiddisch moesten vermijden in openbare situaties. Deze immigranten gebruikten echter Jiddische woorden als ze Engels spraken , en uiteindelijk verspreidden deze Jiddische woorden zich in het algemene Amerikaanse Engelse lexicon.
Jiddisch ontwikkelde zich voor het eerst in het middeleeuwse Elzas-Lotharingen, op de moderne Frans-Duitse grens, als een mix van middeleeuws Duits, Hebreeuws en Aramees, en ontwikkelde zich parallel aan het moderne Duits . Toen het naar het oosten migreerde, nam het elementen van Slavische talen over.
Schlep (of shlep) is Jiddisch voor “slepen” of “trekken” en functioneert als zelfstandig naamwoord of werkwoord.
Jiddisch zag een afname in zijn prevalentie onder de Israëlische bevolking in de vroege staat Israël, vanwege het verbod op het gebruik ervan in theaters, films en andere culturele activiteiten . Het heeft de afgelopen jaren een culturele opleving ondergaan. Jiddisch is de primaire taal in sommige Haredi Ashkenazi gemeenschappen in Israël.
mesjogge: gek, dwaas. metaar-huisje: huisje op de begraafplaats waar een lijk werd gewassen en gekleed. mezoezo: betekent letterlijk 'deurpost'; vaak fraai versierd kokertje met daarin een opgerold stukje perkament met toepasselijke bijbelteksten erop.
Er was een tijd dat mensen die Jiddisch spraken naar Nederlandse en Duitse steden verwezen met Mokum, plus de eerste letter van de naam van de stad (volgens het Hebreeuwse alfabet). Zo was Amsterdam Mokum Alef ('plaats A'), zoals Rotterdam ook wel bekendstond als Mokum Resh en Berlijn als Mokum Beis.
De Nederlandse en Duitse talen lijken vaak op elkaar en daar is een goede reden voor; ze zijn beide deel van de Germaanse talenfamilie. Andere Germaanse talen zijn: Engels, Fries, maar ook Noors, Deens en Zweeds. Het Nederlands en het Duits zijn beide deel van de West-Germaanse tak van de Germaanse talenfamilie.
Het is algemeen bekend dat het Duits de officiële taal is in Duitsland, Oostenrijk en Liechtenstein en een der officiële talen in Zwitserland, Luxemburg en België en Italië (Süd-Tirol).
Amsterdam is altijd het centrum bij uitstek geweest van het Joodse leven in Nederland. Niet voor niets heeft de stad de bijnaam 'Mokum' gekregen, het Jiddische woord voor 'plaats'.
Mazzel tov wordt letterlijk vertaald als “veel geluk” maar wordt niet gebruikt zoals die uitdrukking in het Nederlands is, als een wens voor de toekomst. In plaats daarvan is de impliciete betekenis “(je hebt) veel geluk gehad” en de uitdrukking is een erkenning van dat feit.
Betekenis. Achenebbisj betekent "armoedig, rommelig", "niets, mis", "zielig, pover" of "schamel". De term wordt daarnaast ook gebruikt als uitroep van teleurstelling of medelijden: helaas, ocharm, jammer genoeg.
Steden werden naar Joods gebruik vaak aangeduid met hun eerste letter volgens het Hebreeuwse alfabet. Zo werd Amsterdam dus Mokum Allef genoemd, waarvan alleen het deel Mokum door de jaren heen is overgebleven.
Van oorsprong is gogme een Jiddisch woord, ontleend aan het Hebreeuwse chochma 'wijsheid'. Het is verwant met goochem ('slim, gewiekst'). Gogme komt al geruime tijd in het Nederlands voor - althans in het Bargoens, de 'dieventaal'.
De keppel of kippa is het hoofddeksel waarmee joodse mannen hun hoofd bedekken om een onderscheid te maken tussen het aardse en het hogere. Ook de uitspraken in de Misjna en Talmoed, volgens welke het in strijd is met de zedigheid om blootshoofds te lopen, spelen een factor bij het dragen van een keppel.
Daarmee is het Hebreeuws (of modern Ivriet) de taal van de Joden. Toch spreken de meeste Joden het Hebreeuws niet meer, behalve dus als landstaal in Israël.
Enkele uren voordat het Britse mandaat officieel afliep riep de Joodse gemeenschap onder leiding van David Ben-Gurion op 14 mei 1948 de onafhankelijke staat Israël uit. De burgeroorlog mondde uit in de Arabisch-Israëlische Oorlog van 1948.
Zo zegt driekwart van de Israëli's joods te zijn, maar volgens een ander onderzoek vindt tussen de 15 en 40% zichzelf atheïst. Ruwweg kun je stellen dat 75% van de Israëli's joods is. Ongeveer 16% is moslim, de rest is christen, druze of atheïst. De Israëlische joden verschillen onderling veel van elkaar.
Shayne punim (ook uitgesproken als SHAYN-eh PAW-nim of SHINE-eh POO-nim) is Jiddisch voor “mooi gezicht.” Shayn (of schön in het Duits) is Jiddisch voor “mooi,” en punim is Hebreeuws en Jiddisch voor “gezicht.”
Shayna (Jiddisch: שיינע; Pools: Szejna) is een meisjesnaam van Jiddische oorsprong en betekent "mooi" of "lieflijk" . De naam doet denken aan de Jiddische uitdrukking "אַ שיינע מיידל" ("een shayne maydel" of "een lieflijk meisje").
Kerfuffle betekent ' verstoring of gedoe ' en beschrijft vaak een situatie die meer aandacht heeft gekregen dan deze verdient.