Verlof vormt bij tbs een belangrijke stap op weg naar resocialisatie: de terugkeer van de tbs-gestelde (patiënt) in de samenleving. Een tbs-patiënt gaat pas met verlof als er voldoende vooruitgang is in de behandeling en de kans op herhaling van het delict voldoende is gedaald.
De TBS'er wordt hier verplicht verpleegd en krijgt daarnaast de mogelijkheid om behandeld te worden voor zijn stoornis. Deze behandeling is op vrijwillige basis. De gedachte hierachter is dat een behandeling alleen zinvol is, als de persoon in kwestie ook zelf behandeld wil worden. Gedwongen behandelen heeft geen nut.
De rechter bepaalt uiteindelijk of de tbs maatregel beëindigd wordt. Voor het verlenen van elke vorm van verlof vraagt de minister van Justitie en Veiligheid om advies bij het onafhankelijk Adviescollege Verloftoetsing Tbs. Dit adviescollege geeft aan of het verlof verantwoord is.
Van die ex-tbs'ers gaat zo'n 20? procent binnen twee jaar na vrijlating opnieuw de fout in, maar zij doen dat wel minder vaak dan voorheen. Die tbs'ers doen dat steeds minder vaak: tussen 2005 en 2009 ging het gemiddeld om 2,3 misdrijven per persoon, tegenwoordig ligt dat aantal op 1,7.
Tbs valt onder de 'vrijheidsbenemende maatregelen'. De tbs-gestelde zit altijd eerst een eventueel opgelegde gevangenisstraf uit, deze straf is bedoeld als vergelding. En wel voor dat deel van het delict dat de veroordeelde - ongeacht de stoornis - te verwijten valt.
Een tbs-behandeling in een forensisch psychiatrisch centrum kost per dag ongeveer € 465,-.
Bij tbs met dwangverpleging wordt de dader verplicht verpleegd in een gesloten tbs-kliniek. Daarnaast krijgt de tbs'er een (niet-verplichte) behandeling die gericht is op terugkeer in de maatschappij. De tbs is voor 2 jaar. Na 2 jaar kan de rechter de tbs verlengen, met steeds 1 of 2 jaar.
Als de stoornis (hoogstwaarschijnlijk) heeft bijgedragen aan het plegen van het delict wordt de verdachte verminderd toerekeningsvatbaar of ontoerekeningsvatbaar verklaard. Het delict wordt hem dan niet (volledig) aangerekend. Is iemand volledig toerekeningsvatbaar dan kan hem geen tbs worden opgelegd.
Tbs is effectief als je kijkt naar de kans op herhaling van een delict oftewel recidive. Voormalig tbs'ers gaan minder vaak de fout in dan ex-gedetineerden. Er zijn ook tbs'ers waarbij behandeling geen zin blijkt te hebben. Sommigen plegen tijdens verlof of na terugkeer in de maatschappij toch ernstige vergrijpen.
Is TBS verplicht? Nederland kent in haar wet geen dwangbehandeling. Dit houdt in dat ook iemand aan wie TBS opgelegd is niet verplicht kan worden hier aan mee te werken. Ook al wordt er wel TBS met bevel tot verpleging opgelegd door de rechter.
Begeleid verlof
Er is continu toezicht op het doen en laten van de patiënt. Het begeleide verlof is meestal van korte duur, maximaal een dag. Voor begeleid verlof worden eerst twee begeleiders ingezet. Als een behandelaar het verantwoord vindt, kan de begeleiding worden teruggebracht tot één persoon.
Er zijn twee soorten tbs; tbs met dwangverpleging en tbs met voorwaarden. Welke soort tbs de rechter oplegt, hangt af van het misdrijf en de kans op herhaling.
Wanneer tbs met dwangverpleging? Als de verdachte tijdens het misdrijf leed aan een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis, en als het gevaar op herhaling ernstig is, kan hij in een gesloten tbs-kliniek worden geplaatst.
Maar als mensen weigeren zich te laten onderzoeken, kan tbs vaak niet worden opgelegd. "Het mag niet zo zijn dat iemand met een ernstige stoornis zijn behandeling ontloopt door niet mee te werken", zei minister Dekker eerder al, toen hij aankondigde meer maatregelen te willen nemen.
Als reactie op de kritiek die de tbr in de loop der jaren krijgt, wordt tbr in 1988 vervangen door tbs.
Als iemand tbs met dwangverpleging krijgt opgelegd, wordt hij opgenomen in een tbs-kliniek. Blijft een terbeschikkinggestelde (tbs'er) ondanks behandeling toch gevaarlijk voor de maatschappij? Dan gaat hij naar een verblijfsafdeling voor lange duur (longstay).
Behandeling in een tbs-kliniek duurt gemiddeld zeven tot acht jaar, maar er is in principe geen van tevoren afgesproken einddatum bekend. Eens in de twee jaar is er sprake van een verlengingszitting over het al dan niet verlengen van de TBS.
De terbeschikkingstelling komt erop neer dat de veroordeelde, nadat zijn hoofdvrijheidsstraf is afgelopen, onder toezicht komt te staan van de strafuitvoeringsrechtbank, en dit voor een duur die kan gaan van vijf jaar tot vijftien jaar.
Terbeschikkingstelling, afgekort tbs (voor 1988: terbeschikkingstelling van de regering, afgekort tbr), is in het Nederlandse strafrecht een maatregel die de rechter kan opleggen aan een verdachte van een misdrijf, waar minimaal vier jaar gevangenisstraf op staat of van enkele specifiek genoemde delicten (bijvoorbeeld ...
TBS wordt jaarlijks rond de 200 keer door de rechter opgelegd. Momenteel zitten er rond de 1600 tbs-gestelden in een tbs-kliniek.
Nederland heeft momenteel iets meer dan 1400 tbs-gestelden. De laatste jaren stromen er meer tbs-patiënten in. Er waren wachtlijsten voor tbs-patiënten. Door onder andere meer capaciteit te creëren in klinieken kunnen patiënten beter doorstromen naar een kliniek voor behandeling.
Tbs met bevel tot verpleging
Deze variant wordt in een tbs-kliniek ten uitvoer gelegd. Er is geen vooraf bepaalde einddatum van de behandeling. Het doel is om de tbs-gestelde zo te behandelen dat hij/zij kan terugkeren in de maatschappij. De rechter beslist of het daar tijd voor is.
Bij transmuraal verlof verblijft de patiënt langere tijd buiten de beveiligde zone van de kliniek. Bijvoorbeeld in een zelfstandige woning, een regionale instelling voor beschermd wonen (RIBW) of een forensisch psychiatrische afdeling van een psychiatrische instelling (FPA).
De dader werd later gearresteerd en uiteindelijk veroordeeld tot gevangenisstraf en tbs. The perpetrator was later arrested and finally sentenced to prison plus detention under a hospital order.
Gewapende overvallen en afpersing
Luciano Dijkman is in 2021 veroordeeld tot vijf jaar celstraf en tbs voor een gewapende overval. Hij ontsnapte op Oudjaarsdag 2015 al eens uit een jeugd-tbs-kliniek in Lelystad waar hij destijds zat vanwege een bedreiging en een poging tot gewapende overval.