De wijsverspreide naam nieskruid heeft te maken met het feit dat fijngewreven plantendelen de neus prikkelen. Het is de protoanemonine in de Helleborus die het slijmvlies in de neus irriteert. Van die eigenschap maakte men vroeger gebruik om boze geesten en ziekten ´uit te niezen´.
Letterlijk vertaald, betekent helleborus zoiets als "dodelijk voedsel". Deze naam is niet toevallig, want de helleborus is namelijk giftig. Daarom moet u uw handen wassen nadat u deze planten hebt aangeraakt of, beter nog, handschoenen dragen wanneer u ze moet vastpakken.
Helleborus staat ook bekend als Kerstroos of Nieskruid. Er zijn wel 20 verschillende soorten Helleborus, waarvan er groenblijvende soorten en bladverliezende soorten zijn.
Giftigheid. De kerstroos werd beschouwd als zeer giftig door helleborine, een diglycoside dat bitter smaakt. Bij onderzoek in de jaren 70 bleek helleborine echter niet aanwezig in de wortels van H niger. Verdere aanwezige gifstoffen zijn saponine en protoanemonine.
De kerstroos wordt ook wel heksenkruid genoemd. Kerstrozen behoren niet tot de rozenfamilie, zoals wel wordt gedacht, maar tot de familie van de boterbloemen (Ranunculaceae).
Kerstroos (Helleborus niger) is ook behoorlijk giftig. Het bevat natuurlijke hartglycosiden die het hart krachtiger laten kloppen. Inname kan net zoals de andere planten maagdarmklachten veroorzaken maar ook sufheid, verlamming en hartritmestoornissen.
Standplaats en verzorging Helleborus
Winterrozen houden niet van de volle zon, maar een beetje zon is niet erg. De plant staat dan ook droger dan helemaal in de schaduw. Ze houden van kleigrond of goed bemeste zandgrond. Heb je zure grond, geef dan in november wat kalk.
Helleborus is te mooi om alleen maar buiten te laten staan. Pluk een paar Helleborus-bloemen om er ook binnen van te genieten. Binnen is de bloem pas echt goed te bewonderen. De bloeitijd wisselt per jaar en ligt tussen januari en april.
Witte kerstroos (Helleborus niger): met name de wortels zijn giftig voor huisdieren. Symptomen: braken, buikpijn, hartverzwakking.
Een volwassen helleborus orientalis-hybride kan vermeerderd worden door de plant te scheuren. Op die manier verkrijg je nieuwe planten. Met scheuren kan ook de omvang van een groot geworden helleborus beperkt worden.
Dit kan ook met de Helleborus Niger. Het beste kunt u de bloem dan afknippen vlak voordat deze open gaat. Zo heeft u hier het langste plezier van in de vaas. De 'gewone' Helleborus Niger bloeit van eind januari tot aan maart.
De meeste Helleborus soorten komen oorspronkelijk uit het Balkan gebied. Daarnaast zijn er soorten die uit de Mediterrane eilanden of de Balearen zijn ontstaan. Er zijn ook Helleborus soorten die inheems zijn in Azië.
Knip van Helleborus orientalis het verwelkte blad af, zodra de bloemen 15cm hoog staan, dan geniet je nog meer van de fascinerende kleuren. Knip de uitgebloeide bloemen in de lente af, dan verliest de plant geen energie in het vormen van zaden.
Als je de planten te diep plant zullen ze slecht bloeien. Helleborus kunnen geplant worden gedurende het gehele seizoen met uitzondering van de zomer. Dan ligt de groei stil. Ook in de winter wanneer de planten bloeien en verkocht worden kan worden aangeplant.
Helleborus bloeit van januari tot in april. Het blad blijft het hele jaar aan de plant, maar wordt op den duur wel lelijk. In februari kun je al wat blad wegknippen, maar wacht met alles weg te knippen tot het nieuwe blad verschijnt!
Zet helleborus in de ochtendzon (tot 13.00 uur). De plek mag in de zomer in de schaduw liggen, bijvoorbeeld onder struiken, of in de schaduw van de boom van de buren. Zet hem niet direct onder een boom: hier staat hij in de zomer te droog. Helleborus houdt van doorlatende grond, van basisch tot neutraal.
Geef regelmatig water zodat de plant niet uitdroogt. Wanneer de bladeren slap worden, is het hoog tijd om de helleborus water te geven. Bij vriesweer is het vanzelfsprekend niet nodig om water te geven.
De stengels worden slap en het lijkt alsof de plant het niet gaat redden. Echter schijn bedriegt, want dit is juist een manier om de vorst goed te doorstaan. Je zult zien dat de plant weer mooi rechtop gaat staan, zodra de ergste vorst voorbij is. Je hoeft dus eigenlijk helemaal niets te doen!
Veel planten en bloemen bloeien vooral op in het voorjaar en de zomer en zien er in de winter, maar kaal uit. De Helleborus, ofwel kerstroos, lenteroos, wrangwortel of nieskruid, is een plant die juist in de wintermaanden heel lang bloeit.
Het woord Helleborus komt uit het Grieks. Bij de uitspraak hoort de klemtoon officieel op de vetgedrukte letter -e- te liggen. In de praktijk gebeurt dat echter zelden. De echte Helleborus-liefhebber is eraan te herkennen.
Deze wintergroene vaste plant is ideaal geschikt als bodembedekker, als randplant langs een tuinpad of border, in de boomspiegel (onderbegroeiing)van bomen, grote heesters. Als deze helleborus tijdig wordt geplant, bloeit hij nog voor de kerst.
Zet Helleborus in vruchtbare grond; met voldoende humus, bladaarde bijvoorbeeld, en voeg eventueel wat kalk toe. Een plekje in de halfschaduw is ideaal.
Wanneer helleborus snoeien
Wanneer je ziet dat de bloemknoppen van je helleborus eraan komen, rond januari, is het een goed moment om de schaar in het oude blad te zetten. Maar het beste verwijder niet al het blad in één keer! Spreid dit klusje over meerdere weken in januari en februari.
Helleborus niger, of kerstroos, komt van oorsprong uit de kalkrijke berggebieden met naaldbossen van de Oostelijke Alpen en de Noordelijke Apennijnen. De witte bloemen van Helleborus niger zijn tussen de 4 en 8 cm groot en verkleuren naar roze. De hoogte van deze wintergroene plant bedraagt tussen de 20 en 30 cm.