Roots zocht uit waarom vogels zo luidkeels zingen als de zon zich aankondigt. Het is een van de duidelijkste signalen dat het lente wordt: nog voor de zon zich laat zien, laten zangvogels 's morgens flink van zich horen. Sommige vogelsoorten, zoals de roodborst, beginnen al een uur voor zonsopkomst!
Vogels zingen van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat. Vanaf een half uur voor tot een uur na zonsopkomst zingen zij het uitbundigst. De merel is de eerste vogel die 's ochtends begint met zingen. Zo'n half uur, driekwartier voor zonsopkomst zijn de eerste tonen van deze luidruchtige zangvogel te horen.
Al heel vroeg, vaak al twee uur vóór zonsopkomst beginnen zanglijsters en merels te zingen, niet toevallig vogelsoorten met grote ogen. Die vangen veel licht. Daarna haken steeds meer vogels aan, waarna rond zonsopgang de zangpiek is met de meeste soorten en de hoogste activiteit.
De ene reden voor de vogelmannen om te zingen is het verdedigen van zijn territorium tegen rivalen. Met veel van hun gefluit strijden ze in de lente geweldloos met de concurrentie. Ze zingen: 'Let op, hier ben ik! ', 'ga weg of ik vlieg je aan', 'ik heb ben de sterkste' of nog beter: 'ik ben de baas!
Misschien is het u ook opgevallen: de eerste vogels zijn begonnen met zingen. 's Ochtends vroeg is de merel de eerste uitbundige zanger, maar ook roodborst, winterkoning en heggenmus zijn al te horen. Zodra de dagen lengen en de lente in aantocht is beginnen de zangvogels van zich te laten horen.
's Ochtends vroeg is in het binnenland dus het meest ideale tijdstip om erop uit te gaan. Ook de avond is echter een goed tijdstip. Dan gaan de vogels de nacht in en zullen ze energie tanken. Veel vogels worden vlak voor zonsondergang nog even actief.
Maak niet te veel geluid.
Praat zacht. Vogels zullen vaak stiller worden om te horen wat je zegt. Schreeuw nooit tegen je vogel. Probeer ook niet te luid of opgewonden te praten in zijn buurt.
Het is dan nog te donker om voedsel te zoeken. Oftewel: een prima tijd om te zingen. Zodra het licht is, stopt de ochtendzang en gaan de dieren op zoek naar voedsel. Sommige vogelsoorten laten ook 's avonds, rondom zonsondergang, nog even flink van zich horen, weet Louwe Kooijmans.
Vogels zingen meestal alleen in het voorjaar. Dan moeten ze hun territorium verdedigen en een vrouwtje zoeken. Na de broedtijd is zingen niet meer nodig. Het trekt dan alleen maar de aandacht van roofdieren en dus stoppen de meeste vogels dan met zingen.
Het gehoorbereik van vogels verschilt per soort, maar is vergelijkbaar met dat van mensen (20-20.000 hertz). Vogels kunnen tóch veel beter horen, want ze kunnen beter details onderscheiden (grotere gehoorscherpte). Vogels zijn vooral ontvankelijk voor geluiden die dezelfde toonhoogte hebben als hun eigen geluiden.
Zo zijn zanglijsters, merels en roodborstjes al langer van de partij. Deze vogels fluiten het meest fanatiek. “Wanneer je 's nachts een vogel hoort fluiten, is het negen van de tien keer een van deze drie”, zegt Marc.
Merels bakenen hun territorium af met hun gezang. Overdag moet er voedsel worden gezocht, voor henzelf en voor hun jongen. Dat is het belangrijkste, dus het afbakenen van het territorium wordt dan naar de tweede plaats geschoven. 's Avonds is het te donker om voedsel te zoeken.
Vanaf half juli tot begin oktober vertrekt het uit Nederland. De insectenvoorraad loopt hier dan behoorlijk terug en dat is nu juist het voedsel waar onze tuinfluiter behoefte aan heeft. Hij zoekt dan ook een plekje ten zuiden van de Sahara in Afrika om daar de winter door te brengen. Daar zijn altijd volop insecten.
Terwijl hij overdag zingt om indringers te alarmeren, gaat hij 's nachts verder om een vrouwtje te lokken. De luidste, snelste zanger die op de hoogste tak zingt, heeft meer kans op paren. Zodra hij een partner gevonden heeft, stopt de nachtegaal met zijn nachtelijk gezang.
Ze moeten voldoende vetreserves opbouwen en hun energie sparen. Dus geen tijd meer om te zingen want dat kost energie. Ook de standvogels moeten voor de winter vetreserves aanleggen om de winter goed door te komen.
Vogels die overdag zo talrijk aanwezig zijn, zijn 's nachts grotendeels afwezig. De belangrijkst groep die zich heeft aangepast aan het leven in het donker zijn uilen. In onze streken is de kerkuil toch wel de meest kenmerkende verschijning. Ze kunnen 's nacht redelijk goed zien, maar jagen vooral op het gehoor.
4/ Zangrepetitie. Merels maken gemakkelijk duidelijk hoe ze zich voelen. Gaande van zacht contact met elkaar houden tot een luide, paniekerige alarmkreet bij potentieel gevaar. Met melodieuze liederen bakenen ze hun territorium af.
Parkieten maken allerlei geluiden: tsjirpen, kwetteren, fluiten, trilgeluiden en nabootsingen van geluiden die ze hebben opgevangen (zoals stemmen van mensen). Vaak zingen parkieten samen, om vast te stellen of alles goed is en iedereen veilig is. Zingen is altijd een goed teken.
De koolmees hanteert eenzelfde tactiek: eerst zingt hij op één plek een strofe, daarna vliegt hij naar een andere plek om er een ander liedje te zingen. Hierdoor krijgen concurrerende mannetjes de indruk dat het territorium al dicht bevolkt is, raken ze geïntimideerd en verlaten ze het gebied.
De Spotlijster, in Amerika de Mockingbird genaamd, is een lichtgrijze vogel, die goed andere vogels kan nadoen. Hij imiteert geluiden die hij tegenkomt in z'n gebied.
"In de zomer wordt er volop gebroed en is er veel leven in de tuin", licht vogelexpert Gerald Driessens van Natuurpunt toe. "Nu de zomer erop zit, verlaten de vogels hun nest om elders naar voedsel te zoeken. Daarom zien en horen we ze minder."
Geluiden. Fluiten of praten betekent dat je vogel blij is in jouw huis. Wanneer je vogel erg vocaal is wanneer je de kamer in komt lopen, betekent dit dat jouw vogel blij is dat je thuis bent. Wanneer je vogel met zijn snavel klappert en spint, betekent dit dat je vogel met je wil spelen.
Er zijn ook veel manieren waarop de vogel de snavel gebruikt in het communiceren. Knarsen: Knarsen geeft tevredenheid en/of vermoeidheid aan. Ontspanning dus! Je hoort dit vaak vlak voor de papegaai in slaap valt.
Bijten is zelfversterkend gedrag; dus gedrag dat voor de vogel op dat moment bevredigend is. Probeer daarom te vermijden dat je gebeten wordt. Leer de comfortafstand van je vogel kennen. Papegaaien en parkieten bijten vaak omdat hun eigenaars hun angsten negeren en zich aan hen opdringen.