Opstand in de Nederlanden, 1515-1572De Opstand in de Nederlanden begon als een meningsverschil over de manier waarop de overheid moest reageren op de aanhang voor het protestantisme (het protestantisme was als geloof nog een minderheid van de Nederlandse bevolking).
De Opstand, ook wel bekend als de Tachtigjarige Oorlog, duurde van 1568 tot 1648. Het verzet begon naar aanleiding van de invoering van een belastingmaatregel en de harde vervolging van protestanten. Al snel werd het echter een algehele opstand tegen de Spaanse machthebber in de Nederlanden, Filips II.
De Nederlandse opstand had drie oorzaken. Een politieke, godsdienstige, en een economische oorzaak.
Deels uit haat tegen de katholieke geestelijkheid, maar ook uit wanhoop vanwege honger en armoede. Filips stuurt hierop een leger van tienduizend man naar de opstandige gewesten, onder leiding van de hertog van Alva, de nieuwe landvoogd. Alva stelt een strenge rechtbank in om de opstandelingen te straffen.
In 1648 eindigde de opstand.In dit jaar sloten de Republiek en Spanje de Vrede van Münster. Aan tachtig jaar van oorlog was een einde gekomen.
Moord op Willem van Oranje. Einde van de Nederlandse Opstand.
De Beeldenstorm (1566)
Protestanten dringen in totaal honderden kerken en andere heiligdommen binnen. Ze zien de Beeldenstorm als een manier om kerken te zuiveren. Door beelden te verwoesten, worden de kerken geschikt gemaakt voor meer sobere, protestantse kerkdiensten waarin het volgen van de Bijbel wordt gepredikt.
De uitkomst van de Nederlandse Opstand is uniek. Het leidde namelijk tot de vorming van een nieuwe staat zónder vorst. Dit was de Nederlandse Republiek, de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, die twee eeuwen zou blijven bestaan.
Willem van Oranje week uit naar het gebied van de Nassaus en redde daarmee zijn leven. Maar de opstand in de Noordelijke Nederlanden ging door. Willem van Oranje gaf vanaf 1572 met wisselend succes leiding aan die vrijheidsstrijd. Hiermee legde hij de basis voor de band tussen Nederland en het Huis Oranje-Nassau.
Willem van Oranje was in het begin van de 80-jarige oorlog de leider van de opstand in De Nederlanden. En hij woonde toen hier in Delft.
Tussen 1588 en 1795 heette Nederland de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Ook de Verenigde Provinciën of de Zeven Verenigde Gewesten waren gangbare benamingen voor Nederland in deze tijd. Tussen 1795 en 1801 werd Nederland de Bataafse Republiek genoemd.
In de eerste jaren van de oorlog had Alva bijna geheel Nederland onder controle. Willem van Oranje was al naar het buitenland gevlucht. Alva trad hard op tegen mensen die tegen Filips waren. Deze opstandelingen werden geuzen genoemd.
Verscheurde Nederlanden
De opstand tegen het bewind van Filips II brak uit in 1566 en splitste de Nederlanden in twee delen. In het Noorden werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden opgericht en het Zuiden verzoende zich met de Habsburgse dynastie.
Maar het was niet tachtig jaar volop oorlog. In 1609 werd namelijk een bestand gesloten, waarbij de strijdende partijen afspraken de wapens (voorlopig) neer te leggen. Deze vrede duurde twaalf jaar en heet daarom het Twaalfjarig Bestand. Als we zo rekenen duurde de Tachtigjarige Oorlog dus 80-12 = 68 jaar.
Het conflict begon als een bestorming van katholieke gebouwen door protestantse groepen: de Beeldenstorm (1566). Filips II stuurde de hertog van Alva naar de Nederlanden, om de rust terug te brengen en het katholicisme op te leggen als staatsgodsdienst.
Einde Opstand
Het leger van de Republiek boekte in de jaren daarna een aantal belangrijke overwinningen op het Spaanse leger. In 1648 werd de Vrede van Münster getekend en eindigde de Tachtigjarige Oorlog. De Republiek der Nederlanden was vanaf dan een onafhankelijke staat en werd internationaal erkend.
Aan het hof van Maria van Hongarije werd vooral Frans gesproken en door enkelen Nederlands, talen die Willem van Oranje niet sprak. Naast die twee talen werd hij onderwezen in Latijn, Spaans en Italiaans, hoewel hij nooit zijn Duitse accent zou verliezen en nooit vloeiend Nederlands zou spreken.
Willem van Oranje trouwde in 1551 met Anna van Egmond (1533-1558), in 1561 met Anna van Saksen (1544-1577), in 1575 met Charlotte de Bourbon (1546/1547-1582) en in 1583 met Louise de Coligny (1555-1620).
Omdat zijn neef geen kinderen had erfde Willem van Nassau alle titels en gebieden, waaronder dus het prinsdom Orange. Hierdoor mocht Willem van Nassau zich in het vervolg prins van Oranje noemen.
Door velen wordt de Slag bij Heiligerlee gezien als het begin van de Tachtigjarige Oorlog, de oorlog om onze soevereiniteit.
Ook moest hij katholiek worden opgevoed. Willems Lutherse ouders stemden daarmee in.
De Spanjaard heeft voor die tijd behalve tegen de Fransen ook tegen de Turken gevochten en zo naam gemaakt. Alva wordt vooral beroemd door zijn aandeel in de strijd bij Mühlberg in april 1547 en de veldtocht tegen het Schmalkaldisch Verbond die tussen 1546 en 1547 plaatsvindt.
Na de Beeldenstorm had Willem van Oranje geprobeerd de toestand te normaliseren, probeerde hij een religievrede te realiseren, maar stootte daarbij op een onontkoombaar wantrouwen van de koning en de landvoogdes. In het voorjaar van 1567 verliet hij zonder veel politiek perspektief de Lage Landen.
De kritiek op de Kerk, gecombineerd met de nodige armoede en haat tegen de Spaanse inmenging, vormden de aanleiding voor de Beeldenstorm van 1566. In het Nederlandse gebied ging het voor het eerst mis in Steenvoorde, in het huidige Frans-Vlaanderen.
Eerst gebeurt het alleen in de Vlaamse Westhoek, maar daarna ook in Vlaanderen en Brabant. Eind augustus 1566 slaat de Beeldenstorm over naar de noordelijke Nederlanden.