De alwetende verteller neemt de lezer als het ware aan de hand en leidt hem door het verhaal heen. Hij legt uit wanneer er nieuwe personages optreden, wanneer er een tijdssprong gemaakt wordt of wanneer er zaken aan de orde komen die de lezer niet begrijpt.
Meer soorten vertelperspectieven
Zo kennen we het auctoriaal perspectief, ook wel de alwetende verteller genoemd, het personaal perspectief en het meervoudige perspectief.
Rol. Bij een hij / zij perspectief ga je als verteller uit van het perspectief van één hij of zij - je vertelt dan het hele verhaal vanuit die ene persoon. Het hij / zij perspectief wordt ook wel het verhulde ik-perspectief genoemd.
Evenals aan de ik-vertelwijze is aan de personale vertelvorm inherent dat er sprake kan zijn van een onbetrouwbaar perspectief. De lezer volgt immers het standpunt van vaak slechts één enkel personage en is dus volledig van diens visie afhankelijk.
In de auctoriale vertelsituatie (soms ook auctorieel genoemd) is de verteller alwetend, maar hij speelt niet mee. Hij staat als het ware 'boven' het verhaal: hij ziet neer op alles wat gebeurt en weet alles van het verhaal, de personages, hun acties, motieven en gedachten.
Bij een personaal vertelperspectief is de verteller onzichtbaar. Je hebt als lezer het idee dat het verhaal zichzelf vertelt, omdat het is geschreven in de derde persoon, dus vanuit het hij- of zij-perspectief. Lezers komen alleen te weten komt wat de hoofdpersoon ziet, hoort en denkt.
Optie 3: Personaal perspectief
Hierbij wordt de hoofdpersoon aangeduid met hij of zij en volgen we deze zonder zelf actief deel te nemen aan het verhaal. Deze vertelvorm lijkt het meest op een film: je ziet het personage, maar ziet de wereld niet vanuit zijn ogen.
Derde persoon, personaal
Een verhaal geschreven in de derde persoon herken je aan het gebruik van 'hij' en 'zij'. Het verhaal wordt niet verteld door je hoofdpersonage zelf, maar door een verteller die zich als het ware buiten je verhaal bevindt.
Perspectief De meeste hoofdstukken zijn geschreven vanuit een personaal perspectief.
Derde persoon (hij/zij-perspectief of personaal perspectief): dit is het ik-perspectief, maar vanuit een iets grotere afstand, alsof er als het ware niet een camera ín het personage staat (ik-perspectief) maar erachter.
Het perspectief laat één kant zien terwijl dingen meerdere kanten hebben. Meerdere, liefst diverse, perspectieven geven een completer beeld en vullen elkaar zodoende aan. Ze zijn dus essentieel om geen zaken over het hoofd te zien.
Het is de tijd die in het verhaal is verstreken. In de zin: Vier jaar later kocht Jaap een nieuwe fiets is de vertelde tijd vier jaar, maar de verteltijd één zin. De begrippen verteltijd en vertelde tijd werden in 1946 geïntroduceerd door Günther Müller.
Motto Soms bevatten romans een motto: dit staat dan in de vorm van een klein tekstfragment voor in het boek (een citaat uit een gedicht, een andere roman of een songtekst). Een schrijver neemt een motto natuurlijk niet zomaar op; hij of zij vindt deze woorden toepasselijk en veelzeggend voor zijn eigen verhaal.
Vertelvorm waarin het perspectief ligt bij meer dan één personage dat als verteller optreedt, zodat we nu eens de gebeurtenissen volgen vanuit het gezichtspunt van de één, dan weer vanuit dat van de ander.
Een personele verteller of personale vertelinstantie in een verhaal is niet alwetend ; staat in de hij of zij vorm. Een voorbeeld is de figuur van Serenus Zeitblom in de roman Doctor Faustus van Thomas Mann, die een beschrijving geeft van het leven van een componist, maar zelf niet goed begrijpt wat er gaande is.
Wanneer de vertelinstantie nergens in de tekst expliciet naar zichzelf als personage verwijst, is er sprake van een externe verteller. Indien de vertelinstantie wel te verbinden is met een personage uit het verhaal dat verteld wordt dan kunnen we spreken van een personagegebonden verteller.
Focalisatie is een theoretisch principe uit de narratologie en slaat in de eerste plaats op het standpunt van waaruit verteld wordt. Het begrip focalisatie is ontleend aan de fotografie en de film.
Een vertellende ik is een alleswetende, onzichtbare beschouwer (vaak de schrijver zelf) die de situatie overziet en daar verslag van doet. Hij staat tussen de lezer en het personage. Dat schept afstand. De lezer kan enkel passief 'luisteren' naar los in de lucht hangende woorden.
Een anonieme vertelinstantie, ook wel hij-verteller, derdepersoonsverteller of neutrale verteller genoemd. Een voorbeeld daarvan geeft 'Jan ging naar huis waar hij zijn ouders aantrof'. Zeldzamer is de jij- of gij-verteller, zoals in 'Ge ging uiteindelijk toch weer naar haar toe'.
Vertelvorm waarin het perspectief ligt bij een 'ik' die als verteller tevens personage is in het vertelde. Er kunnen verschillende redenen zijn voor een schrijver om een ik-verteller te laten optreden.
Perspectief heeft namelijk te maken met je manier van kijken. Het hebben van een perspectief maakt dat je de toekomst hoopvol onder ogen kunt zien.Dat je uitzicht hebt en dat er iets goeds in het verschiet klaar ligt.