Ze zitten in verschillende producten. Bijvoorbeeld in smeermiddelen, voedselverpakkingsmaterialen, blusschuim, anti-aanbaklagen van pannen, kleding, textiel en cosmetica. Ook worden ze gebruikt in verschillende industriële toepassingen en processen.
Voedsel als bron PFAS'en
Mensen kunnen PFAS-stoffen binnenkrijgen via onder andere: drinkwater, vis en zeevruchten, dierlijke producten zoals (orgaan)vlees, wild, melk en eieren, en plantaardige producten zoals groente en fruit.
PFAS waar zorgen over bestaan zijn bijvoorbeeld PFOA, PFOS, en GenX-stoffen. Op dit moment gebruiken producenten geen PFOA of PFOS meer, maar zijn ze overgestapt op andere PFAS, zoals GenX-stoffen. Onderzoek van het RIVM laat zien dat GenX-stoffen in het milieu terechtkomen, bijvoorbeeld via de lucht en afvalwater.
Sommige poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) kunnen een risico voor uw gezondheid vormen. Zo kunnen PFAS het immuunsysteem beschadigen en kanker veroorzaken. Het hangt af van hoeveel u binnenkrijgt, hoe vaak en hoe lang. Dat verschilt dus sterk van persoon tot persoon.
Uit het Amerikaanse onderzoek, waarbij 231 producten werden onderzocht, blijkt dat 63% van de geteste foundations en 58% van de oogproducten, 47 procent van de mascara's en 55% van de lipproducten een hoog gehalte aan fluor bevatten.
Mensen kunnen zelf weinig doen om PFAS in voedsel en drinkwater te vermijden. Dit komt doordat PFAS in veel verschillende voedingsmiddelen voorkomt. Drinkwater en gevarieerde voeding zijn van groot belang om gezond te blijven, zelfs al krijg je er kleine hoeveelheden PFAS mee binnen.
De pannen van Greenpan hebben een PFAS-vrije keramische Thermolon anti-aanbaklaag. Die laag is gemaakt op basis van natuurlijke materialen zoals diamant en zand. Dit is een unieke, keramische antiaanbaklaag die zonder de schadelijke stoffen, waaronder PFAS, vervaardigd is.
Volgens de normen van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid zit er veel te veel PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen) in eieren afkomstig van hobbykippen. De kippen krijgen de schadelijke stoffen binnen als ze buiten lopen.
Er bestaan zo'n 6000 verschillende PFAS, waarvan enkele bekende PFOA, PFOS, PTFE (Teflon) en GenX zijn. Deze stoffen komen van oorsprong niet in de natuur voor en worden chemisch gefabriceerd. Overheden verscherpen de regels omdat bekend is dat sommige PFAS risico's opleveren voor gezondheid en milieu.
Zowel PFOS en PFOA zijn chemisch en kunnen niet door ons lichaam worden afgebroken. Ze blijven dus jaren in het bloed en de lever aanwezig.
Bij een calamiteit is PFAS-houdend blusschuim in afvalwater terecht gekomen. Zuivering over een actief koolfilter bleek een geschikte methode om alle geanalyseerde PFAS-verbindingen vrijwel volledig te verwijderen. Fluorhoudend blusschuim wordt in Nederland in grote hoeveelheden opgeslagen en gebruikt.
Pfas zijn daarnaast veel gebruikt in het vuil- en waterafstotend maken van regen- en buitensportkleding, papier met een afstotende coating, zoals bakpapier en pizzadozen, cosmetica, flosdraad, meubels en tapijt.
Door neerslag komen PFAS terecht in oppervlaktewater of via de bodem in grondwater. Dit zijn bronnen die drinkwaterbedrijven voor de winning van drinkwater gebruiken. Ook komen rioolwaterzuiveringsinstallaties verspreiden PFAS in oppervlaktewater.
De keramische pan is de uitkomst voor mensen die gezonder willen en van koken houden. De keramische pan heeft erg veel voordelen ten opzichte van de teflon pan. Los van het feit dat deze geen schadelijke stoffen bevat welke in het lichaam of het milieu komen, wordt het eten op een veel gezondere manier bereidt.
PTFE is wereldwijd uitgebreid onderzocht op zijn bestanddelen, en er zijn geen aanwijzingen dat er andere stoffen in zitten die schadelijk zijn voor de mens. Wel is bekend dat PTFE, oftewel teflon, heel zacht is en daardoor makkelijk slijt.
Van PFOA is bekend dat het schadelijke effecten kan hebben op het immuunsysteem en op de voortplanting en ontwikkeling van het ongeboren kind. Het is mogelijk kankerverwekkend en schadelijk voor de natuur. De stof kan vooral problemen opleveren voor dieren in de top van de voedselketen, zoals vogels en zoogdieren.
Veilig koken: PFOA-vrije anti-aanbaklaag
Tefal-potten en -pannen bevatten geen oplosbare PFAS zoals PFOA, PFOS of PFHxA. Ze worden regelmatig gecontroleerd door externe en onafhankelijke laboratoria.
De beste pan uit de test is de WMF Durado. Met een rapportcijfer 7,7 scoort deze PFAS-loze pan het best, omdat de warmte gelijkmatig wordt verdeeld en de bodem niet vervormt.
Stone coating is sterker dan een keramische antiaanbaklaag. Ze zijn qua bodem ook volledig veilig, er kunnen geen giftige stoffen of metalen vrijkomen. Je kunt de pan verwarmen op hoge temperaturen. Door deze stone coating zijn sommige van deze koekenpannen zelfs wasmachinebestendig (kijk op de verpakking)!
Ze bevatten ook te veel dioxineachtige pcb's en - in mindere mate - zware metalen, zoals lood. In enkele eieren werd ook het gevaarlijke insecticide DDT gevonden, dat al jaren verboden is. Bij normale consumptie van deze eieren (2 à 3 per week) is er evenwel geen direct gevaar voor de volksgezondheid.
Hoge dosissen PFOS hebben langetermijneffecten zoals een verstoorde hormoonbalans, een aangetast zenuwstelsel en immuunsysteem, en volgens sommige studies ook kanker (al is er over het verband met kanker nog geen sluitend bewijs).
Op oefenterreinen van de brandweer (in gemeenten, industrie, vliegvelden, ...) en sites waar een grote brand werd geblust met fluorhoudend blusschuim is er een groot risico op verontreiniging van bodem en grondwater.
Net zoals met PFOA, zijn er geen schadelijke hoeveelheden GenX stoffen aanwezig in de anti-aanbaklaag van de pan. Wil je weten of een chemische stof wel of niet in een product zit, vraag het na bij de producent.
De koekenpannen van IKEA zijn vrij van het giftige PFOA, dús goed voor de natuur. Dat de pannen wel een andere zeer giftige stof bevatten, stond niet vermeld op de site.
Welke pan je uiteindelijk kiest, hangt hoofdzakelijk af van het ingrediënt dat je wilt bakken. Vlees en gevogelte bak je in een lage koekenpan met een antiaanbaklaag of in een koekenpan zonder antiaanbaklaag. Wanneer je vlees rustig wilt aanbraden is een pan met een antiaanbaklaag aan te raden.