Vooral in bossen waar dode bomen blijven liggen, groeien veel paddenstoelen. Draai zo'n boomstam eens om. Eronder vind je vaak allerlei minuscule paddenstoelen in prachtige kleuren. Leg de boomstam wel op dezelfde manier weer terug.
Ze groeien aan minuscule schimmeldraden die in de grond, tussen dode bladeren of in dood hout zitten. Van al dat dode plantenmateriaal maken schimmels samen met bacteriën humus. En daarin zit weer voedsel voor planten, bomen en struiken. Natuurmonumenten laat dood hout daarom vaak liggen.
Voor het mooiste effect fotografeer je paddestoelen meestal laag bij de grond. Door te fotograferen met een kikkerperspectief creëer je bovendien sneller diepte in de foto en zal de achtergrond bovendien eerder wazig worden, omdat de afstand tussen het paddestoel en de achtergrond wordt vergroot.
De klassieker onder de paddenstoelen, bijna iedereen kent hem wel. Je ziet ze in het bos of langs lanen vaak onder berken, eiken, beuken en lindes staan of onder naaldbomen. Geen toeval, want met bomen hebben vliegenzwammen een innig verbond. De schimmeldraden zijn vergroeid met boomwortels.
Vliegenzwammen groeien veelal in loofbossen, maar ook in het gras in de schaduw van een grote boom kom je deze paddenstoel tegen. Hij geeft de voorkeur aan berk, maar ook beuk, eik, den en spar en de bodem mag niet te voedselrijk zijn.
Cantharellen en grote stinkzwammen zijn al in juli te bewonderen en wie een donker, vochtig plekje in zijn tuin heeft kan bijna het hele jaar champignons plukken. De topmaanden zijn echter de herfstmaanden september en oktober. Geldersch Landschap & Kasteelen organiseert elk najaar vele paddenstoelenexcursies.
Gewone eekhoorntjesbroden leven in symbiose met verschillende soorten loof- en of naaldbomen, maar komen het meest voor bij Eik en Beuk. Ze worden overwegend gevonden in min of meer schrale lanen op zwak zure zandige of lemige bodems.
Sommige zijn heel eetbaar of net erg giftig. Om paddenstoelen te herkennen, gebruik je al je zintuigen: ruik, voel en kijk goed. Bij de determinatie van een paddenstoel moet je vaak met je buik op de grond liggen (of een foto nemen van de onderkant). Zo kan je makkelijk onder het hoedje kijken.
De meeste paddenstoelen zijn de bovengrondse delen (vruchtlichamen) van een groot ondergronds netwerk van dunne, kleurloze schimmeldraden. Paddenstoelen en zwammen die op bomen groeien hebben ook zo'n netwerk van schimmeldraden dat zich in het hout vertakt.
Mits direct na aankoop koel bewaard, kun je ze tot minimaal de TGT veilig opeten. Bederf merk je goed, dus ruiken en ogen ze na die datum nog goed, dan kan opeten geen kwaad. Gekoeld zijn verse paddestoelen als kastanjechampignons, grotchampignons, portobello's en oesterzwammen ongeveer een week houdbaar.
Dodelijk giftig, veroorzaakt 90% van alle sterfgevallen door paddenstoelvergifting. Daarvoor zijn twee alkaloïden verantwoordelijk: amanitine en phalloidine. Lijkt op de champignon, maar is gelukkig op enkele plaatsen minder algemeen.
Vroeger vonden mensen paddenstoelen maar vreemde, enge dingen. In één dag kon het hele bos volstaan met die gekke gekleurde hoedjes. Paddenstoelen werden daarom snel in verband gebracht met magische verhalen. Kabouters zouden in paddenstoelen wonen, en heksen zouden paddenstoelen gebruiken voor hun toverdrankjes.
Paddenstoel op bomen
We zien het allemaal wel eens, een paddenstoel op een ogenschijnlijk gezonde boom. Neem bijvoorbeeld de schubbige bundelzwam (Pholiota squarrosa). Deze paddenstoel vestigt zich op levend hout en is een parasiet. Meestal wordt de schubbige bundelzwam aangetroffen van september tot november.
Vijf tips voor meer paddenstoelen in je tuin
Plant een nieuwe boom voor elke gekapte boom. Plant bij voorkeur bomen die in symbiose leven met zwammen: eik, beuk, berk, hazelaar of linde. Bemest of ontmos je gazon niet. Het enige wat je wel moet doen, is minstens twee maal per jaar maaien en het maaisel goed afvoeren.
De paddenstoel heeft als functie om sporen te verspreiden en zo aan de voortplanting bij te dragen. Minuscuul kleine zaadjes die gemakkelijk worden meegenomen door de wind, het water of met behulp van dieren. Bij bekende paddenstoelen, zoals de vliegenzwam, bevinden de sporen zich tussen de lamellen onder de hoed.
Paddenstoelen groeien overal: in bos en wei, maar ook in de stad. Eldorado's zijn de Utrechtse Heuvelrug, Nationaal Park Veluwezoom en Nationaal Park Drents-Friese Wold. Bospaddenstoelen zijn – behalve in het bos – te vinden in parken met monumentale bomen en oude eiken- en beukenlanen.
Van alle eetbare paddenstoelen is de witte champignon de meest bekende. Champignons en andere eetbare paddenstoelen bevatten nuttige voedingsstoffen en weinig calorieën en passen daardoor goed in een gezond eetpatroon. Zelf plukken in het bos wordt afgeraden: de kans op giftige soorten is groot.
Neusloop, zweten, tranenvloed, speekselvloed en ademhalingsmoeilijkheden zijn symptomen. Slachtoffer kan in een euforische stemming komen of toont andere gedragsveranderingen (opwinding, delirium en hallucinaties). Slachtoffer heeft een verminderd bewustzijn (suf) of raakt bewusteloos.
In rauwe paddenstoelen, zoals champignons en shii-takes, komt van nature de gifstof agaritine voor. Deze stof blijkt kankerverwekkend te zijn bij muizen, en is daarom mogelijk in grotere hoeveelheden ook giftig voor mensen. Enkele plakjes rauwe champignon, bijvoorbeeld in een salade, kunnen geen kwaad.
De hoed van het elfenbankje is waaiervormig, dun en vooral heel mooi, met ringen in verschillende kleurschakeringen. Elfenbankjes zijn dan ook bijzonder fotogeniek. Eetbaar zijn ze trouwens ook, maar volgens de kenners niet bijzonder smakelijk.
Ja, per 1 december 2008 werd de verkoop van (gedroogde) paddo's verboden. Sinds die datum vallen paddenstoelen onder de Opiumwet, vers of gedroogd, en is zowel bezit als verkoop verboden. Alle paddenstoelen met een hallucinogene werking, zowel verse als gedroogde, staan op lijst II van de Opiumwet.
De vliegenzwam kan een intoxicatie veroorzaken waarbij vooral neuro-psychische symptomen op de voorgrond treden. Dit geheel van klachten staat bekend onder de naam van “pantherina-syndroom” of “myco-atropine syndroom”. De Amanita pantherina (panteramaniet) geeft eenzelfde syndroom.
Wel werd vroeger de rood met witte stippen hoed in een schaaltje gelegd om vliegen te lokken die er van snoepten en prompt doodgingen. De vliegenzwam vind je vooral in de buurt van berken, beuken en eiken.
Slakken - zowel naaktslakken als gewone slakken - eten graag zwammen en dus ook deze vliegenzwam. Daarnaast lusten muizen, konijnen, eekhoorns en ook insecten zoals kevers graag paddenstoelen.