Gietijzer is van nature hard, maar bros. Lamellair gietijzer wordt nog wel gebruikt voor het vervaardigen van keukengerei, kachels, deurbeslag, meubelen en sierornamenten. In de 19e en 20e eeuw is het ook toegepast voor het bouwen van bruggen en constructies zoals vuurtorens.
Gietstaal is sterker dan gietijzer. Daarom wordt gietstaal gebruikt bij producten die onder een grotere druk of belasting komen te staan. Gietstaal is minder breekbaar dan gietijzer. Hierdoor is gietstaal minder breekbaar en heeft het een smeltpunt van 1450-1550 gr C.
Gietijzer wordt in mallen gegoten en na afkoeling wordt de mal weggehaald. Gietijzer herken je aan gietnaden bij gegoten objecten. Het oppervlak is vaak ruw en het is erg hard. Hierdoor ook erg bros en bij het breken van gietijzer zie je een korrelige structuur.
Gietijzer valt onder de categorie ferro-metalen en zou dus magnetisch moeten kunnen zijn.
De geboorte van gietijzer: 1300 - 1400
Daarmee kon gietijzer worden geproduceerd. De Stückofen werd aanvankelijk nog met hand- of voetbediende blaasbalgen gevoed, in de tweede helft van de 14e eeuw door waterkracht. Het resultaat was in het begin nog dezelfde sponsachtige massa.
Niet geschikt voor zure ingrediënten
De natuurlijke anti-aanbaklaag die een gietijzeren pan na verloop van tijd krijgt is gevoelig voor zure ingrediënten. Zo is de pan minder geschikt voor het maken van bijvoorbeeld tomatensaus. Dit tast de anti-aanbaklaag aan.
Het is een relatief goedkoop materiaal omdat het makkelijk te gieten en te bewerken is. Nodulair gietijzer heeft goede mechanische eigenschappen denk bijvoorbeeld aan een goede treksterkte.
De pan mag absoluut niet vallen, want dan kan deze breken. Ook moet je oppassen voor grote temperatuur verschillen. Dus niet in een keer van heel heet naar heel koud; hierdoor barst het gietijzer. Een gietijzeren pan heeft wel meer onderhoud nodig.
Hoe verwijdert u vlekken op gietijzer? Verwijder kleine of hardnekkige vlekken op gietijzer met een schuurmiddel, zoals Cif. Behandel het gietijzer na met schoon water en droog af met een schone theedoek. Poets met vaseline, dat reinigt en geeft een mooie donkere glans.
Ook in duurzaamheid zal een tuinhaard van gietijzer een oplossing zijn. Gietijzer is namelijk erg goed bestand tegen hoge temperaturen. Bij goed onderhoud van deze tuinhaarden kunnen ze zelfs levenslang meegaan.
De Faitout braadpan van Le Creuset is van hoge kwaliteit, maar dankzij het geëmailleerde gietijzer een stuk goedkoper dan de traditionele braadpannen van het merk. Dit komt mede door de deksel, deze is gemaakt van rvs.
Zet een gietijzeren pan nooit in de afwasmachine. Door veelvuldig contact met water gaat de pan sneller roesten en de afwasmachine kan daarbij de natuurlijke vetlaag in de pan beschadigen. Gebruik geen zeep of ruwe sponzen bij het schoonmaken van de pan. Ook hiermee tast je de natuurlijke anti-aanbaklaag aan.
Speciaal voor het boren in harde metalen als inox en gietijzer is er de cobalt metaalboor, die bestaat uit een legering van HSS met vijf procent cobalt. En natuurlijk zijn er allerlei speciale boren voor specifieke metaalsoorten en toepassingen.
Het verwijderen van roest in een gietijzeren pan
Pak staalwol (of schuurpapier) en schrob stevig over de roestige gedeeltes van de pan. Na een tijdje zie je het originele (zilveren) gietijzer tevoorschijn komen. In feite haal je hiermee ook de antiaanbaklaag van je gietijzeren pan eraf.
Het lassen van gietijzer doe je met speciale nikkel-ijzer laselektroden. Deze typen elektroden behouden hun grote taaiheid waardoor een stevige lasverbinding ontstaat. Door de uitstekende laseigenschappen is het mogelijk om op zeer lage stroom te lassen.
Het belangrijkste voordeel van gietijzer is dat het erg dik is en het de warmte goed vasthoudt, waardoor het niet zal buigen of kromtrekken bij hoge temperaturen. Dit zorgt ervoor dat het uitstekend gebruikt kan worden bij extreme hitte, bijvoorbeeld wanneer die voornamelijk hoog opgestookt wordt.
Doordat de gietijzeren pannen de voedingsstoffen in jouw maaltijd perfect bewaren, kan jij er zeker gezond mee koken. Deze pannen kan je zowel inzetten om te grillen, stoven en te braden. Het mooie aan een gietijzeren pan is dat jouw voedingsmiddelen gelijkmatig worden verwarmd.
Traditioneel wordt deze pan alleen gebruikt voor het braden van vlees, maar hij leent zich ook goed voor het maken van stoofschotels, soepen, ovengerechten het koken van pasta, het maken van jus… wat niet, eigenlijk?
Gebruik keukenpapier om een dun laagje olie in te wrijven. Gebruik hiervoor neutrale olies, zoals arachideolie, sojaolie of andere plantaardige olies. Bak in het begin geen tomaten of andere zure ingrediënten in je gietijzeren pan. De gekweekte aanbaklaag is namelijk gevoelig voor zure gerechten.
De laag in een gietijzeren braadpan is poreus en de piepkleine gaatjes kunnen met olie gevuld worden, waardoor een natuurlijk anti-aanbaklaag ontstaat.
Gebruik onverzadigde oliën aan die neutraal van smaak zijn met een hoog rookpunt van minimaal 200°: canola olie, avocado olie, zonnebloemolie en andere plantaardige olie met een hoog brandpunt zijn geschikt voor het inbranden van zowel gietijzer als plaatstaal.
Gietijzeren pannen zijn zeer geschikt voor koken op inductie, denk bijvoorbeeld aan een gietijzeren braadpan of grillpan of koekenpan. Plaatstaal heeft als hoofdbestanddelen ijzer en koolstof en is dus ook ferromagnetisch en zeer geschikt als materiaal voor pannen voor inductiekoken.
Gietijzer heeft een aanzienlijk lagere treksterkte dan andere soorten staal. Bovendien is gietijzer niet flexibel en enigszins breekbaar, een beetje te vergelijken met glas maar dan steviger. Terwijl een gesmede vuurkorf bijvoorbeeld netjes meebuigt onder piekbelasting.
Het materiaal gietijzer kan uitstekend tegen hoge temperaturen en is dus geschikt voor ovens.
Heb je je gietijzeren pannen niet goed afgedroogd en in de kast gezet, dan kan er roest ontstaan. Voor veel mensen is het een doodzonde om je pan te laten verroesten, maar als het eenmaal gebeurd is wil je er toch iets aan doen. Weggooien is niet nodig, maar het maakt wel verschil hoe sterk de roest aanwezig is.