Groepen van kooplieden werden 'Hansa' of 'Hanse' genoemd, vandaar de naam 'Hanzesteden'. Langzaamaan groeide het verbond uit tot een Europese onderneming. Kooplieden uit Duitsland, Scandinavië, Engeland, Polen, de Baltische Staten, Rusland én Nederland sloten zich aan bij het verbond.
Een Hanze (of: Hanza) is oorspronkelijk een samenwerkingsverband tussen kooplieden, in verschillende steden, die dezelfde producten verhandelen.
Hanzesteden zijn steden die onderdeel waren van het zogeheten Hanzeverbond. Het netwerk was een samenwerkingsverband van handelaren en aangesloten steden met als doel de handel te bevorderen en te beschermen. Het netwerk ontstond vanaf het midden van de twaalfde eeuw in Duitsland, voornamelijk rond de Oostzee.
Het ontstaan van de Hanze was in de 12e eeuw en was een geleidelijk proces. Duitse steden sloten een verbond uit economische belangen. Het begint in de Duitse stad Lübeck in 1143. Vanuit daar hebben meerdere steden zich aangesloten en is de Hanze ontstaan.
Alleen al in Nederland zijn 22 Hanzesteden, maar ook in landen als Duitsland, België, Polen en Noorwegen was het Hanzenetwerk een bekend fenomeen.
Met name Amsterdam en Antwerpen werden in de omgeving grote handelssteden. Hierdoor viel de Hanze zo goed als in elkaar, steeds meer landen zorgden ervoor dat de Hanzeverbond geen macht meer hadden over (een deel) van hun land en steeds meer steden vonden hun eigen belangen weer belangrijker dan de Hanze.
Die Hanzesteden hadden onderlinge afspraken gemaakt om de handel soepel te laten verlopen. Door gezamenlijk in te kopen bijvoorbeeld konden ze geld besparen. En door te varen in groepen werden hun schepen minder vaak overvallen. Daardoor bloeide de handel en werden de kooplieden uit de Hanzesteden steenrijk.
Neergang van de Hanze
Onder invloed van de opkomst van concurrerende handelsnetwerken, zoals de concurrerende Oostzeehandel en later de Vereenigde Oost-Indische Compagnie (VOC), begon het Hanzenetwerk vanaf de zestiende eeuw uit elkaar te vallen.
De Hanze begon als een groep handelaren die samenwerkten. Ze woonden in verschillende steden en handelden in dezelfde producten. Door samen te werken konden zij goedkoper werken en met elkaar veiliger reizen. Ze konden veel producten tegelijk kopen of verkopen.
Het eind van een glorietijd
Halverwege de 15e eeuw kwam er een einde aan deze glorietijd. De Oostzeehandel werd vooral buiten het Hanzenetwerk verscheept, via de randstad. Zo bloeide de macht van de VOC op, en overschaduwd de handel op zee, de handel tussen de Hanzesteden.
Middeleeuwse Hanzesteden
Rotterdam en Amsterdam waren tijdens de middeleeuwen nog kleine dorpjes, de Hanzesteden in het oosten van Nederland hadden zich daarentegen al ontwikkeld tot machtige handelscentra.
Gelderland, of liever gezegd het oude hertogdom Gelre aan beide zijden van de huidige Duits-Nederlandse grens, telde niet minder dan achttien Hanzesteden: de vier Gelderse hoofdsteden Nijmegen, Arnhem, Roermond en Zutphen, en voorts Tiel, Zaltbommel, Wageningen, Harderwijk, Elburg, Hattem, Doesburg, Doetinchem, Lochem, ...
Hanzestad Nijmegen Hanzestad
De stad was in de late middeleeuwen aangesloten bij de Hanze, een samenwerkingsverbond tussen kooplieden en later ook tussen Duitse- en Oost-Nederlandse handelssteden.
In Groningen komen het heden en verleden zichtbaar samen. In de 14e eeuw sloot Groningen zich aan bij het Hanzeverbond.
Officieus leider van de Hanze was Lübeck. Daarnaast waren Hamburg, Brunswijk, Keulen, Dortmund, Brugge, Kopenhagen, Bergen (Noorwegen), Danzig, Riga en Reval (nu Tallinn) belangrijke Hanzeatische centra.
Eigenlijk is Antwerpen nooit een Hanzestad geweest, maar de Duitse Hanze had hier al vanaf 1468 twee panden. In 1564 bouwden zij het Hansahuis in de Nieuwstad.
De IJssel vormde eeuwenlang de kern van het Hanzeverbond in Nederland. De zeven Hanzesteden langs de rivier hebben zich wederom verenigd maar nu met de promotie van hun grootse handelsgeschiedenis als drijfveer. Hasselt, Kampen, Zwolle, Hattem, Deventer, Zutphen en Doesburg hebben bezoekers veel te bieden.
WELKOM IN DE FRIESE HANZESTEDEN
In Nederland was een aantal IJssel-steden lid, maar ook andere plaatsen zoals Groningen, Tiel en Roermond deden mee. Vandaag de dag herleeft de Hanze geschiedenis via internationale Hanzedagen. In Friesland waren de steden Stavoren en Bolsward deelnemers in het Hanzeverbond.
Kampen, gelegen in Overijssel, is een Hanzestad met een eeuwenlange traditie van handel en scheepvaart. De rijkdom van de vroegere historie ziet u dan ook terug aan de prachtige monumenten in de oude binnenstad.
Schilderachtige Hanzestad
Tussen de noordrand van de Veluwe en de IJssel ligt het pittoreske Hattem. De Hanzestad is al eeuwen een inspiratiebron voor kunstschilders. Niet zo verwonderlijk: de stad is niet alleen 'fotogeniek', het ligt ook nog eens in een fraaie omgeving met bos en water op steenworp afstand.
Nu kennen we Rotterdam als grote havenstad, maar in de middeleeuwen vormde de Hanze het centrum van de Europese handel. Steden als Deventer, Kampen en Zwolle vormden een samenwerkingsverband. Samen dreven ze handel op de rivier de IJssel.
- De streek Achterhoek omvat de gemeenten Aalten, Berkelland, Bronckhorst, Doesburg (die soms ook wel tot de Liemers wordt gerekend, en/want op de grens van beide streken ligt), Doetinchem (waarbij de voormalige gemeente Wehl onder de Liemers valt), Lochem, Montferland (geografisch gezien alleen het deel O van de ...
De Achterhoek wordt soms ook nog wel eens de Graafschap genoemd, naar het vroegere graafschap Zutphen. Bedoeld wordt het gebied tussen de gemeenten Zutphen, Lochem, Berkelland en Bronckhorst.