Tussen 21 maart en 23 september schijnt de zon onafgebroken op de Noordpool. Het is er dus dag en nacht licht. Op de Zuidpool heerst dan ruim 3 maanden duisternis.
Svalbard, of eigenlijk Spitsbergen, is het meest noordelijk gelegen eiland van Noorwegen. Door de draaiing van de aarde om de zon is het hier in de winterperiode 84 dagen donker. De zon komt dan helemaal niet op en het is dus gewoon constant donker.
Het is winter op Svalbard, en rondom de hoofdplaats van deze archipel in de ijselijke Barentsz-zee (die wij als Spitsbergen aanduiden) is het permanent duister. 's Nachts en overdag. Van november tot eind februari zijn de ruim drieduizend inwoners van de Noorse nederzetting verstoken van daglicht.
IJsland: het land van de middernachtzon
Hoewel de middernachtzon piekt in juni, is het al in mei 's nachts licht in IJsland en dat gaat door tot in augustus. Dit komt omdat IJsland vlak bij de poolcirkel ligt.
De middernachtzon is een natuurfenomeen dat in de zomer voorkomt op plaatsen ten zuiden van de zuidpoolcirkel en ten noorden van de noordpoolcirkel, dus ook in Noord-Noorwegen. De aarde draait met een gekantelde as ten opzichte van de zon, en in de zomermaanden is de Noordpool naar de zon gericht.
Vanaf 21 maart is het op de noordpool 6 maanden lang constant dag. Vanaf 23 september valt daar de duisternis in en blijft het de volgende 6 maanden donker. Op de zuidpool gebeurt het omgekeerde. In ons voorjaar en zomer is het daar donker en vanaf 23 september breekt daar voor de volgende 6 maanden de zon door.
Het stadje Utqiaġvik, voorheen bekend al Barrow, ligt in het noorden van Alaska en is tevens de meest noordelijke bewoonde plaats van Noord-Amerika. De minimumtemperatuur is er 324 dagen onder het vriespunt.
Daar zie je dat zonlicht het noorden van de planeet niet bereikt. Dit betekent dat het op 23 december de zon in Rovaniemi om 11:08 uur opkomt en om 13:23 uur ondergaat. Vanaf 6 juni is het tot en met halverwege juli 24 uur licht. Het is dus nooit 24 uur donker in Lapland maar wel 24 uur lang licht.
In het hoge noorden van Noorwegen verdwijnt de zon van november tot januari volledig onder de horizon. Maar in deze donkere tijd is er op het midden van de dag het zogeheten 'blauwe licht', een soort van schemerlicht bijna net zo indrukwekkend is als het noorderlicht.
Op deze website kan je per dag zien hoe laat de zon ondergaat. Ik herinner me nog een weekend in december dat ik in Stockholm rond 14u30 al een foto van de ondergaande zon nam. Er is dan, midden in de winter, in dit deel van Zweden amper zo'n 7u daglicht per dag.
Dat is afhankelijk van de breedteligging van de plaats en van het tijdstip van het jaar. In de gebieden rond de evenaar verloopt de zonsondergang het snelst. In iets meer dan twee minuten is de klus geklaard. Het gevolg is dat het in die gebieden heel snel donker wordt: het "vallen" van de nacht.
Het centrale moment daarin is de langste dag van het jaar: 21 juni. Op diverse plaatsen in Noorwegen, Zweden en Finland wordt deze dag uitbundig gevierd. In elk van de Noordelijke landen hebben ze een aparte benaming voor de langste dag en ook het vieren geschiedt soms op verschillende momenten.
Op de poolcirkel is het 24 uur per dag licht van 12 juni tot 1 juli, terwijl op de Noordkaap van 14 mei tot 29 juli de zon niet ondergaat.
In de zomermaanden blijft het ten noorden van de poolcirkel, zoals IJsland en in het noorden van Noorwegen, Zweden en Finland zelfs altijd licht. In landen ten noorden van de poolcirkel gaat de zon in juni en juli niet onder. Op Spitsbergen gaat de zon zelfs van 20 april tot 23 augustus niet onder.
En de winnaar is: Bergen! Deze Noorse plaats krijgt jaarlijks gemiddeld maar 1187 zonuren. Dat is slechts 3 uur per dag.
Duur van de schemering
In landen als Spanje of Italië duurt de schemering daardoor bijvoorbeeld aanzienlijk korter dan in verder van de evenaar gelegen landen als Nederland en België. Het wordt zodoende in landen dichter bij de evenaar 's avonds na zonsondergang veel sneller donker.
De middernachtzon is een natuurlijk fenomeen waarbij de zon om middernacht boven de horizon staat, en dus ook gedurende de rest van de dag en nacht. Dit fenomeen komt jaarlijks tijdens een bepaalde periode in gebieden rond en vooral ten noorden van de noordpoolcirkel voor, zoals Noord-IJsland en Noord-Scandinavië.
Tussen eind juni en begin augustus wordt het nergens in Noorwegen helemaal donker. Maar wil je de echte middernachtzon meemaken, dan moet je in Noord-Noorwegen zijn. Hoe verder naar het noorden, hoe meer nachten met middernachtzon je hebt.
Aangezien het in juni en juli niet donker wordt in Lapland (in deze periode schijnt de middernachtzon 24 uur per dag), is het daardoor in de zomer niet mogelijk om het noorderlicht waar te nemen. De periode dat het noorderlicht dus daadwerkelijk zichtbaar is strekt zich uit van augustus tot en met mei.
De beste periode om het noorderlicht te zien? De maanden december tot en met februari heb je de beste kansen om het noorderlicht te zien. Vanaf eind augustus is het trouwens al mogelijk om het poollicht te zien in het noorden van Scandinavië.
Zweden ligt in dezelfde tijdszone als Nederland en België. De zomermaanden in Zweden staan bekend om hun vele uren daglicht, terwijl het in de wintermaanden in sommige noordelijke delen bij een schemering blijft.
Apart aan de Zuidpool is dat er eigenlijk sprake is van één lange dag en één lange nacht per jaar. Vanaf 21 maart gaat de zon onder en blijft het donker tot 23 september, waarna er de zon een half jaar lang niet meer ondergaat.
In de zomer wordt het rond de18 graden en in de winter vriest het -13 graden. De zon schijnt jaarlijks 2061 uren en vooral de maanden mei en juni dragen hier aan bij.
De middernachtzon of pooldag is enkel boven de (noord)poolcirkel te zien. Zoals in Kiruna en bij het ijshotel. De zon blijft dan 24u per dag boven de horizon. Hoe zuidelijker je gaat, hoe langer de zon tijdens de zomer onder de horizon zal verdwijnen.