Bij 90 % van de patiënten gebeurt het binnen 10 jaar. Uitzonderlijk manifesteren zich nog uitzaaiingen meer dan 10 jaar na de eerste diagnose. Kanker die zich heeft uitgezaaid, blijft een kanker van de plaats waar de ziekte oorspronkelijk ontstond.
Bij uitgezaaide kanker is genezing meestal niet meer mogelijk. Dit heeft effect op de overleving. Bij mensen met uitzaaiingen is de gemiddelde overleving na 5 jaar ongeveer 15%. Bij mensen met kanker zonder uitzaaiingen is de overleving na 5 jaar een stuk hoger: 75%.
Het aantal patiënten dat overlijdt aan alvleesklierkanker is groot en overtreft naar verwachting over ruim tien jaar de sterfte aan darmkanker of borstkanker. Dat blijkt uit gegevens van de Nederlandse Kankerregistratie.
Een uitzaaiing of metastase is de verspreiding van kankercellen naar een andere plek in het lichaam dan waar ze eerst ontstonden. Kankercellen kunnen zich via de bloedbaan of het lymfestelsel verspreiden naar andere lichaamsdelen. Ze kunnen zich daar verder ontwikkelen en tumoren vormen.
Het hangt bijvoorbeeld af van hoeveel uitzaaiingen u heeft en hoe groot ze zijn. Als u in verschillende organen uitzaaiingen heeft, kunt u meestal niet genezen. U kunt ook kiezen om geen behandeling te krijgen die kans geeft om te genezen. U kunt dan wel behandelingen krijgen tegen uw klachten.
Ook uitzaaiingen kunnen kleiner worden door de chemotherapie. De chemotherapie kun je ook samen met bestraling krijgen. Deze behandeling heet chemoradiatie. Je krijgt dan chemokuren en tussendoor ook regelmatig bestraling voor de operatie.
Tumoren die uitzaaien zijn nauwelijks te genezen en zijn de belangrijkste doodsoorzaak van kankerpatiënten. Nieuw onderzoek laat zien dat tumoren hun omgeving naar hun hand zetten. Voor het eerst kunnen onderzoekers live onder de microscoop volgen hoe een tumor zich uitzaait.
Metastasen zijn uitzaaiingen van kwaadaardige gezwellen (tumoren) elders in het lichaam. Als er sprake is van uitzaaiing naar het hersenweefsel, dan spreekt men van “hersenmetastasen”, bij uitzaaiing naar de wervelkolom van “wervelmetastasen”.
De huisarts of specialist kan een aantal onderzoeken voorstellen om vast te stellen of het om uitzaaiingen gaat, zoals een bloedonderzoek, PET-CT-scan, longfoto of CT-scan van de borstkas, echografie van de lever of CT-scan van de buik, botscan of MRI-scan.
Een jaar na de ontdekking van de uitzaaiingen is 58% van de patiënten nog in leven. Bij endeldarmkanker lagen de kansen op uitzaaiingen binnen drie jaar na diagnose iets hoger: één op de zeven patiënten kreeg alsnog uitzaaiingen binnen drie jaar.
Wat het sterftecijfer betreft, zal longkanker naar verwachting de koploper blijven, gevolgd door pancreaskanker, lever- en galwegkanker, colorectale kanker en borstkanker.
Cijfers verschillen per kankersoort
Maar de overlevingskansen verschillen sterk per soort kanker. Zo hebben patiënten met borst-, prostaat- of huidkanker goede overlevingskansen (rond de 90%).
De overlevingskans van mensen met kanker is opnieuw toegenomen.In 2018 was 65 procent van de mensen die vijf jaar daarvoor de diagnose kanker hadden gekregen nog in leven. Vooral door snellere diagnoses en betere behandelingen neemt dat percentage ieder jaar met ongeveer 1 procent toe.
Er zijn behandelingen voor de meeste soorten uitgezaaide kanker. Vaak is het doel van de behandeling van uitgezaaide kanker om het onder controle te krijgen door de groei ervan te stoppen of te vertragen. Sommige mensen kunnen jarenlang leven met uitgezaaide kanker die goed onder controle is . Andere behandelingen kunnen de kwaliteit van leven verbeteren door symptomen te verlichten.
De kans op overleving is fors toegenomen bij darmkanker, nierkanker, slokdarmkanker en ook bij veel soorten bloed- en lymfeklierkanker. Kankersoorten met een 5-jaarsoverleving hoger dan 80% zijn huidkanker, borstkanker, prostaatkanker en minder vaak voorkomende kankersoorten zoals hodgkinlymfoom en zaadbalkanker.
Hoe gaat het verder bij een melanoom met uitzaaiingen in andere organen? Bijna de helft van de mensen met melanoom stadium 4 leeft nog na 5 jaar. U krijgt hulp en zorg als u niet meer beter wordt. Dit heet palliatieve zorg.
Zo komen vermoeidheid, pijn, benauwdheid en verlies van eetlust veel voor. In de terminale fase komen ook symptomen als gewichtsverlies, sufheid en verwardheid vaak voor.
CT-scan van uitzaaiingen in de buik
Op een CT-scan van de buik zijn eventuele uitzaaiingen in de lever, de lymfeklieren langs de lichaamsslagader (aorta) of op het buikvlies te zien. Als er meer onderzoek naar uitzaaiingen nodig is, kan de arts een echo van de lever of een MRI-scan van de buik laten maken.
Afhankelijk van de gevoeligheden (receptoren) van de uitzaaiingen en de agressiviteit van de borstkanker kan deze fase maanden tot jaren duren.
Heb je uitzaaiingen in de longen, dan kun je vaak nog wel behandelingen krijgen. Soms kun je daardoor genezen, maar vaak kan dit niet. Je arts vertelt hier meer over. Als je niet kunt genezen, is de behandeling bedoeld om de kanker te remmen en om klachten te verminderen.
Onderzoeken om te kijken of je uitzaaiingen hebt
bloedonderzoek. PET-CT-scan. longfoto of CT-scan van je borstkas. echografie van je lever of CT-scan van je buik.
Dat heeft te maken met de belasting van de tumor op het lichaam als geheel. Het delen van de cellen, het groeien en uitzaaien kost heel veel energie. Uiteindelijk ga je je eigen cellen afbreken om genoeg energie te kunnen leveren. Dat is funest voor je afweersysteem, waardoor je aan een simpel virus al kunt overlijden.
Een PSA-waarde hoger dan 3 kán een aanwijzing zijn voor prostaatkanker. PSA is een zogenaamde tumormarker. Het kan ook iets zeggen over de grootte van een tumor en of er wel of geen uitzaaiingen zijn. Maar een verhoogde PSA-waarde kan ook wijzen op bijvoorbeeld een ontsteking of prostaatvergroting.
Veelvoorkomende lichamelijke klachten van mensen met kanker in de terminale fase zijn pijn, misselijkheid/braken, vermoeidheid, anorexie (gebrek aan eetlust) en obstipatie. Pijn komt bij 70-90 procent van de kankerpatiënten voor, anorexie bij 40-80 procent.