Verse rozemarijnblaadjes zijn te hard en te taai om te eten, zeker de oversized blaadjes uit de tuin. Gebruik een scherp mes om de blaadjes fijn te snijden, maar sla niet aan het hakken, want dan komt een sterk bittere smaak naar boven, het verdedigingsmechanisme van menig plant.
De zachte stelen zijn allemaal eetbaar en hebben vrijwel dezelfde smaak als de blaadjes. Denk hierbij aan basilicum, bieslook, dille, koriander en peterselie. Kruiden met harde of stevige stelen zijn bijvoorbeeld munt, oregano, rozemarijn, salie en tijm. Hiervan kun je beter alleen de blaadjes gebruiken.
Zowel de bladeren als de bloemen van de plant zijn eetbaar. De smalle naaldachtige bladeren zijn aan de bovenkant donkergroen en aan de onderkant wit. Het wordt als kruid toegevoegd aan zoete gerechten, maar is ook lekker bij vis en vlees.
Gebruik en toepassing van rozemarijn
Het smaakt lekker in vleesgerechten (zoals varkens- en lamsvlees), groenten, soepen en salades. Het kruid is ook zeer geschikt bij schelp- en schaaldieren. Het kan goed meegebakken of -gebraden worden zonder dat de smaak verloren gaat. Je komt het ook tegen in stoofschotels.
Rozemarijn bevordert de spijsvertering en helpt bij chronische galaandoeningen, slechte leverfunctie, hoofdpijn en migraine door lever- en galstoornissen, winderigheid, zwakke maag, maagdarmkrampen en gebrek aan eetlust. Niet in grote doses gebruiken bij zwangerschap (wel als keukenkruid).
Neem een aantal afgeknipte blaadjes rozemarijn, was deze zorgvuldig en kook ze enkele minuten in water. Zeef de blaadjes eruit en voeg wat honing toe als de thee voldoende is afgekoeld. Voor een nog meer stimulerende thee voeg je sap van een halve citroen toe. Voor een thee na de maaltijd kun je er wat kaneel in doen.
Spreid op een stuk keukenpapier een paar takjes verse kruiden uit (goed opletten dat ze elkaar niet raken) en leg daaroverheen een tweede velletje keukenpapier. Laat ze vervolgens drie minuten drogen in de magnetron op 600 Watt. Stop de gedroogde kruiden daarna in een potje en je kunt ze meteen gebruiken!
Rozemarijn kun je in vershoudfolie in de koelkast bewaren. Deze stevige kruidensoort blijft zo zeker een week goed. Je kunt de takjes ook drogen. Dan heb je het hele jaar rozemarijn tot je beschikking hebt.
Rozemarijn mag niet in grote hoeveelheden worden gebruikt tijdens zwangerschap of menstruatie, of bij een hoge bloeddruk. Je kunt wel een normale hoeveelheid gedroogde of verse rozemarijn gebruiken om je gerechten te bereiden.
Rozemarijn stimuleert en verwarmt (psyche, lichaamsweefsels en bloedsomloop), is opwekkend en bevordert doorbloeding, met name het cineoltype. Alle chemotypen kunnen worden ingezet bij hart-circulatiestoornissen, luchtweginfecties, reumatische aandoeningen, slecht doorbloede huid en (chronische) vermoeidheidsklachten.
Door zijn uitgesproken antioxidantwerking en zijn ontstekingsremmende werking is rozemarijn in staat dit proces af te remmen. Recent uitgevoerd wetenschappelijk onderzoek ondersteunt deze ontstekingsremmende en zelfs pijnstillende werking.
Rozemarijn stimuleert de bloedsomloop en werkt bloeddrukverhogend bij een lage bloeddruk. Daarom wordt het ingezet bij een slechte bloedsomloop, vaatkrampen, koude handen en voeten en lage bloeddruk.
Rozemarijn is wat langer houdbaar dan andere kruiden, want de stelen en bladeren zijn wat stugger. Zit het blad nog aan de steel, dan kun je dit kruid 4 dagen in de koelkast bewaren. Zonder steel kunnen de blaadjes maximaal 3 dagen bewaard worden. In de vriezer kan rozemarijn 8 tot 10 maanden bewaard worden.
Over het algemeen geldt dat gedroogde kruiden mee moeten koken om de smaak af te kunnen geven, verse kruiden moeten juist niet meekoken. Uitzonderingen daarop zijn o.a. venkel, dille, rozemarijn en laurier. Gedroogde kruiden zijn vaak sterker, dus moet je daar minder van nemen.
Reden hiervoor is dat verse tuinkruiden vaak erg teer zijn. Bij het snijden of knippen wordt het zo min mogelijk beschadigd en gaan de aroma's niet al voor het gebruik verloren. Uitzondering op deze regel vormen de al wat sterkere kruiden zoals peterselie, rozemarijn en salie.
Hoewel rozemarijn winterhard is, is hij wel vorstgevoelig, waardoor de combinatie van kou en overmatige regenval funest kan zijn voor jonge planten. Als je kleigrond in de tuin hebt, moet je voor het planten de drainage verbeteren door bijvoorbeeld grind, schors en bladaarde door de grond te mengen.
Denk aan laurier, tijm of rozemarijn; door die stevigheid ideaal om mee te sudderen in gerechten, maar de steel en het blad is niet mals genoeg om rauw te eten. Zachte kruiden zijn een stuk kwetsbaarder. Basilicum, peterselie of munt bijvoorbeeld.
Snoeien kan op vrijwel elk moment. Maar na de winter is het wel een must, omdat de rozemarijn snel verhout en ouder wordt. Snoei alle takken wat terug, maar nooit tot in het kale hout; zorg dat er altijd nog groen aan de takken zit. Door vormsnoei dwing je de plant om binnenin jonge takjes te maken.
Gedroogde kruiden hebben een intensere smaak dan de verse variant. Ze bevatten minder oliën en water en je hebt er daarom qua volume ook minder van nodig. Vuistregel: gebruik 1/3 hoeveelheid gedroogde kruiden ten opzichte van verse. Echter verliezen gedroogde kruiden (deels) hun smaak tijdens het drogingsproces.
Oragano, rozemarijn en tijm zijn heel erg geschikt om te laten drogen. Hang ze ondersteboven op een droge en warme plek in huis (bijvoorbeeld in je keuken) Wacht ongeveer 1 tot 4 weken.
Maak een sterk rozemarijnwater: bijvoorbeeld met drie kleine takjes rozemarijn op een kwart liter water. Maak dit water zoals boven omschreven. Voeg dan voor de houdbaarheid 10 ml wodka toe. Giet alles in een schone fles en was je haar ermee wanneer je zin hebt!
Kruiden gaat niet over datum zoals vlees en melk dat wel kunnen doen. Eet je kruiden die volgens de datum die op het potje staat 'niet goed' meer zijn, dan zul je er niet ziek van worden. Wel is het zo dat kruiden waarvan de houdbaarheidsdatum verstreken is, kan het zijn dat het zijn smaak en sterkte verloren heeft.
Stekken in de grond steken
Vul wat potjes met de stekgrond. Steek enkele stekjes van je rozemarijn langs de randen van de pot in de grond, of plant ze afzonderlijk van elkaar in zaaimodules. Geef de stekken water van boven om de grond rond de stekjes goed in te laten klinken.
Voor 750 ml olie heeft u 4 takjes rozemarijn nodig. Vul de pot met koudgeperste zonnebloemolie totdat de rozemarijn onder staat. Laat de pot minstens drie weken staan. U kunt nu de olie zeven met een neteldoek of u kunt de rozemarijn in de fles laten zitten.