Het zijn geen agressieve vogels. De koolmees als huisdier is tam te krijgen, hoewel dit enig geduld vraagt. Bij jonge vogels gaat het tam maken makkelijker dan bij oudere exemplaren. Is de vogel eenmaal tam dan kun je hem (binnenshuis) dagelijks uit de kooi laten.
Het lijken misschien steeds dezelfde individuen, maar gedurende de winter zoeken koolmezen voedsel in groepen die van samenstelling kunnen wisselen. 's Nachts slapen de koolmezen individueel in nestkasten, indien die beschikbaar zijn. Zolang een koolmees niet verstoord wordt zal hij deze nestkast blijven gebruiken.
De koolmees eet in het broedseizoen vooral insecten, spinnen, larven en rupsen. In het najaar en de winter schakelen ze over op olierijke zaden (vooral van beuk), vruchten en vet.
De gemiddelde maximumleeftijd van een koolmees in goede levensomstandigheden bedraagt ongeveer 10 jaar. De oudste geringde en geregistreerde koolmees werd 15 jaar oud maar de schatting is dat ook een leeftijd van 22 jaar gehaald kan worden.
De eerste weken na het uitvliegen worden de jongen nog door de ouders begeleid. Daarna moeten ze zelf voedsel zoeken. Pa en ma hebben dan alweer andere dingen aan hun hoofd: een nieuwe romance bijvoorbeeld, soms een tweede broedsel.
Voedsel. 's Winters eten de koolmezen veel zaden, zoals beukennoten. In het voorjaar en de zomer is het voedsel eiwitrijker en eten ze wat meer rupsen en andere insecten. Jonge koolmezen eten voornamelijk rupsen en als de gezinsplanning klopt, valt de geboorte samen met de 'rupsenpiek'.
Verrassingsaanval Mezen hebben heel wat vijanden: roofvogels zoals valken en uilen en roofdieren zoals marters en katten en zelfs slan- gen.
In uw tuin zijn het vaak de verschillende soorten mezen of mussen die overnachten in een nestkast. Maak oude nestkasten nu leeg, want vogels willen er buiten het broedseizoen geen takken of bladeren in hebben en slapen het liefst in een kale kast. Soms met meerdere vogels bij elkaar, want dat is extra lekker warm.
Nederlandse koolmezen zijn standvogels en overwinteren dus in ons land. In strenge winters overwinteren koolmezen uit Scandinavië en Oost-Europa in grote aantallen in Nederland, maar ook nog zuidelijker.
,,Koolmezen eten zo'n dertig tot veertig kleine rupsen per dag, dat helpt enigszins'', vertelt Linssen.
Bied in je tuin vetbollen, slingers ongebrande, ongezouten pinda's, een halve kokosnoot, vogelzaad en zonnebloempitten aan voor de koolmees. Geef zijn voedsel op een voedertafel of in een voederbuis of hang het op in bomen of struiken. Proper water om van te drinken en in te baden is essentieel.
Wat is er aan de hand? Het is nog vroeg in het seizoen en de echte winter is nog niet begonnen, maar het lijkt erop dat twee factoren de opvallende afwezigheid van tuinvogels op dit moment kunnen verklaren: het grote noten- en zadenaanbod en een slecht broedseizoen.
Koolmees houdt huis
De opening van het huisje blieft haar niet, dus gaat ze driftig tikken om het wat groter te maken.
Zaadeters, zoals mezen en vinken, hebben daglicht nodig om hun voedsel te vinden, dus zij slapen wel als het donker is. Wadvogels, die schelp- en andere diertjes zoeken op de wadplaten, slapen als het hoogwater is en de platen onderlopen. Zodra het laagwater is worden ze weer wakker, dag of nacht.
Kijken in een mezen-, mussen- of andere nestkast is bij wet verboden. Er zijn heel veel camera's te koop, daarmee kan ongehinderd in een nestkast gekeken worden.
Bij de meeste nestkasten van tuinvogels is het raadzaam om ze in ieder geval eens per jaar schoon te maken. Omdat de meeste soorten meerdere legsels per zomerseizoen hebben, kunt u het beste wachten tot het najaar. Zo voorkomt u dat u een laat legsel verstoort.
Als reactie op vraat produceren bomen signaalstoffen die koolmezen lokken. Zo spoort de vogel sneller zijn prooi op en is de boom verlost van belagers. Koolmezen ruiken welke bomen worden aangevreten door rupsen en kunnen zo effectief hun prooien opsporen.
Schuilen voor de storm
Laag, in de luwte van groenblijvende naaldbomen en in dichte hagen en riet. Daar zijn ze beschermd tegen regen en wind. Daarbij geldt: hoe lager hoe warmer. Holenbroeders, zoals mezen, schuilen ook in holtes.
De ouders verblijven 's nachts wanneer de kuikens nog klein zijn ook in het nestkasje om de jonegn warm te houden. Wanneer de jongen groter zijn kunnen ze en is het niet echt meer nodig om ze warm te houden. Ze verblijven dan vaak wel in het nestkasje of er vlak bij in de buurt.
Ze zijn lusteloos en ademen snel. Zo'n dier zit vaak met gespreide veren en de snavel open te hijgen om via tong en bek vocht te verdampen. Zet de komende dagen dus een platte waterschaal neer met vers water. Zo kunnen de vogels drinken en baden zonder ver te hoeven vliegen en krijgen ze sneller verkoeling.
Bij koolmezen zijn mannetjes en vrouwtjes het makkelijkst te onderscheiden aan de hand van de zwarte streep over de borst en buik, de 'stropdas'. Bij mannetjeskoolmezen is deze streep dik en loopt ononderbroken door naar de onderkant van de staartbasis.
De aanvliegroute moet vrij zijn. De houtdikte van het kastje moet minimaal anderhalve centimeter zijn. Anders wordt het binnen te koud of te warm. Het huisje moet neutrale kleuren hebben, en op ongeveer 1,5 tot 3 meter hoogte hangen, dit hangt af van de hoeveelheid verstoring in je tuin (katten, honden, andere dieren).
Hoewel in sommige jaren met meerdere broedsels begonnen wordt, brengt de koolmees ieder jaar slechts één nest jongen groot. Koolmezen laten soms een nest met eieren of zelfs jonge vogels in de steek, om onder betere omstandigheden op een andere plek opnieuw te beginnen.
De koolmees heeft een overwegend zwarte kop, de pimpelmees herken je aan zijn gele borst, blauwe pet, blauwachtige vleugels en staart. En niet te vergeten: de zwarte streep rond zijn ogen. Bovendien zet de gemaskerde pimpelmees zijn lichtblauwe kuifveertjes soms op om imposanter over te komen.