Kunnen ze denken? Of al deze dieren kunnen denken, is moeilijker te beantwoorden, zelfs bij zoogdieren. “Als je “denken” echter definieert als “abstract redeneren en bewustzijn”, dan is het antwoord voor de ongewervelde dieren: neen.”
Onderzoekers denken dat insecten met hun facetogen niet zo scherp zien als mensen. Vergelijk ieder deeloogje in een facetoog maar met een soort pixel. Om net zo'n scherp beeld te hebben als een moderne televisie, zouden insecten honderdduizenden of zelfs miljoenen deeloogjes nodig hebben.
Insecten hebben geen centraal zenuwstelsel, een voorwaarde om pijn te kunnen voelen. Daarom nemen wetenschappers aan dat insecten in ieder geval niet hetzelfde gevoel hebben als zoogdieren. Onderzoek toont aan dat insecten zich wel bewust zijn van beschadiging van hun lichaam.
Dieren Behalve mensen zijn er ook veel dieren die hersenen hebben. Gewervelde dieren zoals honden, katten, vissen en vogels hebben bijvoorbeeld hersenen, maar ook krabben, insecten en inktvissen. Dieren zoals ringwormen, slakken, sponzen, anemonen en kwallen hebben geen hersenen.
Je kunt dus concluderen dat insecten pijnzin hebben. Maar dat ze ook echt pijn voelen, zoals wij dat doen: dat is te kort door de bocht. Dat verwondingen onder insecten kunnen leiden tot een blijvende overgevoeligheid voor prikkels die normaal gesproken niet pijnlijk zijn, blijkt uit experimenten met fruitvliegen.
De vlieg maakt spectaculaire vliegmanoeuvres, past zijn snelheid in een fractie van een seconde aan, weet obstakels te ontwijken, en gaat gevaar moeiteloos uit de weg. Niet zo boeiend, zou je denken… totdat je beseft dat de vlieg dat alles doet met een minuscuul brein van slechts honderdduizend neuronen.
Zodra de vliegen de val binnenkomen kunnen ze niet meer ontsnappen en verdrinken in het water. Een voorbeeld van een vliegenvangzak is de Redtop vliegenvangzak 3 liter.
Niet alleen zoogdieren zoals wij, maar ook vogels, vissen en mogelijk kreeften. Wie niet kan praten, voelt geen pijn, was lange tijd het adagium in de wetenschappelijke wereld. Tot de jaren 1980 opereerden artsen baby's die nog niet konden praten zonder verdoving.
Hoewel de aanwezigheid van die primitives er op wijst dat de vliegen mogelijk reageren op de stimulus op basis van een soort van emotie, wijzen de onderzoekers er nadrukkelijk op dat deze nieuwe informatie niet bewijst dat vliegen angst kunnen voelen, of blijdschap, of boosheid of om het even welk ander gevoel.
Slakken daarentegen zijn wel traag, maar beschikken ook over hersenen en zelfs over een kortetermijngeheugen. Onderzoekers die willen begrijpen hoe de geheugenfunctie werkt, gebruiken zeeslakken soms als proefdieren. Slakken reageren op pijnprikkels en onthouden dit een tijdje.
De intelligentie van vliegen
Fruitvliegen hebben hersenen met 100.000 zenuwcellen. Bij mensen is dit ruim 1 miljoen keer zoveel. In 2008 werd er een Zwitsers wetenschappelijk onderzoek met vliegen uitgevoerd. Ze wisten steeds slimmere vliegen te kweken.
Insecten zullen niet snel verdrinken, want wanneer insecten onderwater komen sluiten de stigmata-kleppen zich zodat het water niet de tracheeën binnen kan komen. Door de lucht dat zich in de tracheeën bevindt zal de bij tevens de neiging krijgen te gaan drijven.
Hebben mieren hersenen? Als je alle hersencellen van 40.000 mieren samenneemt, verkrijg je de grootte van een menselijke brein. De hersenen van een mier tellen immers 250.000 hersencellen terwijl een menselijk brein er 10.000 miljoen telt.
En de domste: de kakapo
Domheid is natuurlijk moeilijk te vergelijken, maar een van de allerdomste dieren is de kakapo. Van deze papegaai is bekend dat hij regelmatig vergeet hoe zwaar hij is, waardoor hij bij het opstijgen neerploft.
Vissen gebruiken gereedschappen, eekhoorns adopteren wezen, honingbijen maken plannen, schapen kunnen zich gezichten herinneren, ratten voelen elkaars pijn. Olifanten herkennen zichzelf in een spiegel, kraaien kunnen instrumenten uitvinden en er zijn honden met een woordenschat van meer dan duizend woorden.
De harten van reptielen, amfibieën en vissen zijn heel anders gebouwd. Ongewervelde dieren, zoals insecten, wormen, week- en holtedieren, hebben een heel eenvoudig of helemaal geen hart.
Elk insect heeft de volgende inwendige organen: hersenen, darmkanaal, uitscheidingsorganen (buizen van Malpighi), eierstok, buisvormig hart, buikzenuwstreng. Het bloed van insecten dient niet voor het transport van zuurstof en is meestal kleurloos. Insecten hebben nauwelijks of geen slagaders, maar wel een hart.
Dan reageren ze geagiteerd. Mieren hebben dus ook gemoedstoestanden, zoals elk dier emoties heeft. Maar het ene dier heeft wel een rijkere schakering en complexere emoties dan het andere.” Het blijft wel de vraag of we die menselijke emoties zomaar kunnen projecteren op een dier als een vis of papegaai.
De wetenschappers vergelijken de hersencapaciteit van het insect met die van een muis. “Het fruitvliegbrein bevat maar 100.000 zenuwcellen (mensen hebben 100 miljard zenuwcellen).
Een nieuwe studie van de University of Liverpool komt tot de conclusie dat de veel gehoorde uitspraak van vissers dat "vissen geen pijn voelen", niet klopt. Vissen voelen hoogstwaarschijnlijk wel pijn, en dat op een gelijkaardige manier als zoogdieren en dus ook mensen, zegt de studie.
Een verbod op mosselen lijkt ze minder van belang te vinden, omdat ze ten onrechte denkt dat die 'al dood' zijn. Ondanks die misser, ook mosselen kook je levend, weet Oskam het zeker: 'Alle schaal- en schelpdieren leggen dezelfde lijdensweg af' als ze in de pan belanden.
Mocht je graag je hengel uitgooien, dan hebben we slecht nieuws voor je: vissen hebben gevoel. Tenminste: ze ervaren vooral stress, blijkt uit onderzoek. Dankzij het ontbreken van belangrijke hersencellen en de kleine omvang van hun schedel, worden vissen vaak gezien als domme, gevoelloze diertjes.
De Ormia-vlieg heeft zo'n vernuftig gehoorsysteem dat het een krekel op 120 meter afstand kan lokaliseren. Dat komt overeen met een mens die een mobieltje op een kilometer afstand hoort afgaan.
Vliegen zitten vaak hun poten tegen elkaar te wrijven. Dat doen ze om pollen en stof te verwijderen om beter te kunnen ruiken, voelen en proeven. Hoe meer vocht, hoe beter. Daarom richten vliegen zich altijd op de vochtigste gebieden van het lichaam: het speeksel in de mondhoeken en het traanvocht in de ooghoeken.
Oververhitting wordt vlieg fataal
Gewoonlijk kunnen vliegen zich omdraaien door naar één kant een zetje te geven met de vleugels of een paar poten, maar door letsel, ouderdom, vergiftiging, dorst of oververhitting kan de coördinatie verstoord raken.