Ze herkennen zichzelf in de spiegel. Dat kunnen maar weinig dieren. Dolfijnen kunnen trucjes leren en ze gebruiken zo nu en dan gereedschap. Ze leggen bijvoorbeeld een stuk spons op hun neus om hun neus te beschermen als ze in het zand van de zeebodem woelen, op zoek naar voedsel.
Als dieren voor de test slagen, blijkt daaruit dat ze begrijpen dat hun reflectie (met de stip) in de spiegel een weergave van hun eigen lichaam is, en niet een of andere soortgenoot. Alleen dieren die als zeer intelligent worden beschouwd, zijn voor de spiegelproef geslaagd: mensapen, dolfijnen, olifanten en eksters.
Welke dieren doorstonden tot nu toe de test en hebben dus zelfbewustzijn? Het zal je niet verbazen dat alle 'grote mensapen' (bonobo's, chimpansees, gorilla's, orang-oetans) de sticker probeerden te verwijderen. Maar ook tuimelaardolfijnen herkennen zichzelf, net als orca's, olifanten, en jawel, eksters.
Dolfijnen herkennen elkaar doordat elk dier zijn eigen 'fluitje' heeft. Ze gebruiken het om elkaar te roepen. Om eten te kunnen vinden gebruiken dolfijnen hun oren in plaats van hun ogen. Vanuit hun kop kunnen dolfijnen hoge pieptonen uitzenden die weerkaatsen tegen bijvoorbeeld een vis.
Dolfijnen zijn uiterst slim, speels en sociaal, maar soms ook erg sluw. Ze kunnen namelijk bendes vormen, die anderen nietsontziend treiteren en zelfs martelen. Ze herkennen zichzelf in de spiegel en begrijpen het aanwijzen van een voorwerp door een mens.
Ze herkenden dus welke plas van familie was. Dolfijnen plassen en poepen zelf natuurlijk ook gewoon in het water waar ze zwemmen. Het is dus niet zielig voor de dieren. En ze vinden het ook helemaal niet vies.
Honden hebben echter geen zelfbewustzijn. Een hond ziet in de spiegel een andere hond en blaft soms tegen zijn spiegelbeeld. Maar meestal reageert een hond niet eens op zijn spiegelbeeld. Zijn zintuigen zeggen hem dat het spiegelbeeld niet relevant kan zijn.
Kraaien zien hun spiegelbeeld in het glas en denken dat er een concurrent in hun territorium aanwezig is. Ze willen de concurrent wegjagen en beginnen tegen de ramen te tikken. De enige plek waar ze grip op hun 'tegenstander' kunnen krijgen is op de silicone, waarin ze in kunnen pikken en aan kunnen trekken.
Maar als vogels tegen een raam tikken willen ze echt niet naar binnen. Sommige mensen denken dat ze bedelen, maar ze willen ook geen eten. Het enige wat ze willen is die rotvogel verjagen die daar in hun territorium zit.
Sommige zoogdieren als chimpansees, dolfijnen en olifanten, en vogels als eksters blijken in staat hun eigen spiegelbeeld te herkennen in de zogeheten spiegelproef. Deze tekenen van zelfherkenning kunnen wijzen op aanwezigheid van zelfbewustzijn bij dieren.
Emoties hebben een duidelijke biologische functie. Als gevolg van negatieve emoties zoals angst en pijn, kunnen dieren een bepaalde situatie ontvluchten of voorzichtig worden. Een prooidier zoals een hert in een omgeving met wolven, ervaart angst.
Dat katten geen zelfbewustzijn hebben blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat ze zichzelf niet herkennen in de spiegel. Een kat kan angst-agressie laten zien als ze denkt een andere kat in huis tegen te komen, maar in werkelijkheid in de spiegel kijkt. De meeste dieren hebben een 'niet-reflectief bewustzijn'.
Je kat herkent andere katten niet alleen via zicht. Geur speelt een veel belangrijkere rol en dit ontbreekt natuurlijk bij het zien van haar eigen spiegelbeeld. De geur van de 'andere' kat is er niet, het spiegelbeeld vormt zo minder een bedreiging en je kat kan makkelijker wennen aan haar eigen reflectie.
In 2001 slaagde een dolfijn voor de zogenaamde spiegeltest, waarbij een dier voor een spiegel wordt geplaatst om te bepalen of het zijn spiegelbeeld herkent als zichzelf. In hetzelfde jaar toonden onderzoekers aan dat dolfijnen het aanwijzen van een voorwerp door een mens begrijpen.
Zelfbewustzijn is de beleving van de eigen identiteit, dus van wie we zijn, wat we doen, denken, voelen of hebben meegemaakt. Zelfbewuste mensen stemmen hun keuzes af op wat zij werkelijk nodig hebben, of op wat zij juist niet nodig hebben. Zij zijn zich bewust hoe patronen invloed hebben op hun dagelijks leven.
Maar dat loopt natuurlijk niet goed af. In het voorjaar komt het ook soms voor dat mannetjes hun spiegelbeeld gaan aanvallen. Ze doen dit omdat ze denken dat een andere vogel in hun territorium wil komen. De mannetjes vechten dan tegen het raam waardoor ze vooral zichzelf kwetsen.
Wilde kraaien herkennen gezichten en kunnen jarenlang een wrok houden jegens iemand die hen slecht heeft behandeld. Dat blijkt uit onderzoek. Het bewijst hoe zorgvuldig kraaien mensen in de gaten houden. Volgens de wetenschappers is het mogelijk dat ook andere wilde dieren ons zorgvuldig observeren.
"Vaak worden duiven of kraaien afgeschoten omdat ze als ongedierte worden gezien. Wij willen promoten dat het zonde is om dit vlees zomaar weg te gooien." Naast kraai en duif kunnen liefhebbers bij De Keuken van het Ongewenste Dier ook ganzenkroketten, rivierkreeften, en ponyburgers bestellen.
Naast mensen zijn alleen de bonobo's, chimpansees, orang oetans en gorilla's, de tuimelaardolfijn, de Aziatische olifant en de ekster geslaagd voor deze test. Deze diersoorten beschikken over speciale VEN-cellen, die verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van zelfbesef en empathie.
Heel wat honden kwispelen ook als ze hun favoriete acteur of actrice horen. Labradors, Spaniels, Collies, Jack Russells en Staffordshire Bull Terriers zouden het meest geïnteresseerd zijn in tv kijken. Een van de onderzoekers geeft aan te denken dat honden tv kijken om zich te ontspannen met of zonder hun baasje.
Honden zijn zich bewust van hun eigen lijf, hebben -een vorm van- zelfbewustzijn. En net als mensen, kunnen ze de gevolgen van hun eigen acties begrijpen. Veel hondeneigenaren zullen dat wellicht al lang gedacht hebben, maar een nieuw Canadees onderzoek bevestigt dat nu.
Ja, dolfijnen kunnen mensen heel goed horen praten. Zelfs met een glaswand ertussen! Dolfijnen in het Dolfinarium bijvoorbeeld reageren op handgebaren van mensen en hun stemgeluid. 's Morgens horen ze al wanneer de verzorgers eraan komen om hen wakker te maken.
Acht uur. Op deze manier slapen dolfijnen zo'n acht uur per dag.
Maar dolfijnen zijn en blijven wilde dieren, die regelmatig mensen verwonden met beten, snijwonden en gebroken botten. Dat doen ze niet expres, het zijn gewoon grote en sterke wilde dieren die niet geschikt zijn voor de omgang met mensen.