Het grootste gevaar aan het zwemmen in koud open water is namelijk dat je onderkoeld kunt raken. Donkers licht toe: 'Je temperatuur kan ongemerkt zo ontzettend dalen bij het zwemmen in zeer koud water, dat je in het meest extreme geval je bewustzijn kunt verliezen en/of een hartstilstand kunt krijgen.
Openwater zwemmen in koud water is wel degelijk heel goed voor je. Uiteindelijk versterkt het namelijk je immuunsysteem. Je lichaam wordt sterker. Het werkt ontstekingsremmend, en zorgt voor een betere doorbloeding.
Ziek word je van virussen
Een griepje, een verkoudheid: ziek worden we van een virus of een bacterie. Niet omdat we in een badpak in de regen aan de waterkant staan. Sterker: als je regelmatig in koud water gaat zwemmen, ben je minder vatbaar voor griepjes en verkoudheid.
Door het koude water verkleinen de bloedvaten in de huid zich om de kerntemperatuur op peil te houden. Na het zwemmen verwijden die bloedvaten zich weer waardoor koud bloed je lichaamstemperatuur verder naar beneden haalt. Je kunt dan erg gaan rillen.
Controleer de temperatuur van het water. Ga niet zwemmen bij een watertemperatuur onder de 15 graden en gebruik tot en met 18 graden altijd een wetsuit en badmuts. Zwem samen met een andere persoon en gebruik een saferswimmer zwemboei.
In het algemeen geldt dat je 1 minuut per graad Celsius watertemperatuur in het water kan blijven. Als het water twee graden is, kun je volgens die regel maximaal 2 minuten zwemmen. Niet iedereen is hetzelfde, dus luister vooral ook naar je lichaam en verlaat het water eerder als dat nodig is.
Pas na de eerste drie minuten is de schrikreactie weg en begint het afkoelen van oppervlakkige spieren en zenuwen. In de 5 à 30 minuten na onderdompeling zal het lichaam in een toestand van 'diepweefsel onderkoeling' terechtkomen. De tijd die dit duurt heeft te maken met de watertemperatuur.
Als je gezond bent, is een korte afkoeling door buitenwater geen probleem. Maar hart- en vaatpatiënten kunnen door extreme veranderingen in temperatuur wel in de problemen komen. Het hart wordt extra belast. Dit kan bestaande klachten zoals pijn op de borst of hartritmestoornissen verergeren.”
Blijf niet te lang in het water
Kou verdooft, ga dus op het moment dat je in het water bent niet af op het gevoel. Ga daarom de eerste paar keren echt niet langer dan 1 minuut zwemmen. Dit kun je uiteraard opbouwen door er steeds 15 seconden bij te doen. Let er dan ook op hoe je je de rest van de dag voelt.
Bouw dan langzaam op totdat je langer in het water kan blijven. De stelregel die vaak wordt gehanteerd is 1 minuut dippen per graden Celsius.
In principe is koud douchen niet gevaarlijk, tenzij je hartproblemen hebt. Overleg dan altijd eerst even met je (huis)arts voordat je gaat experimenteren met koud douchen. Wanneer je hartproblemen hebt, kan de 'klap' die de koude douche je geeft, gevaarlijk zijn.
Zo werkt het:
IJsbaden, ijspakkingen of cryotherapiebehandelingen kunnen pijn en zwellingen verminderen, doordat de bloedvaten samentrekken en ontstekingsprocessen in de spieren worden afgeremd.
Koudwatergewenning heeft echt even de tijd nodig! Maar het positieve is dat je het kunt trainen en dus kunt wennen aan de kou. Begin bijvoorbeeld eens met twee minuten zwemmen en bouw dat langzaam uit naar een paar minuten meer tot uiteindelijk zelfs een kwartier of halfuur.
De gezondheidseffecten gebeuren al in de eerste 30 tot 60 seconden. Als je meer ervaren bent kan je het opbouwen tot 1, maximaal 2 minuten . Kou kan namelijk ook energie kosten. Bij te lang onder de koude douche staan warm je erna niet goed op.
Koud douchen, de voordelen:
Zwemmers in koud water hebben een aanzienlijk kleinere kans op ziektes én zijn veel beter bestand tegen stress. Rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes vermeerderen bovendien direct na een korte blootstelling aan koud water.
Een Japans onderzoek toonde dat bij mensen die weinig actief bruin vet hebben, dagelijks twee uur lang in zeventien graden Celsius doorbrengen, zorgt voor een toename van de activiteit van bruin vet.
Verschillende studies geven aan dat het nemen van een koud bad het herstel kan bevorderen. De onderdompeling in water van 10 – 15 graden Celsius voor 5-15 minuten blijkt hierbij het meest effectief [1]. Een meer recente meta-analyse concludeert ook dat er een mogelijk positief effect is op de te ervaren spierpijn [3].
Wil je zonder wetsuit gaan zwemmen, dan geldt een ondergrens van 20 graden. Bij een temperatuur van 22-24 graden is een wetsuit vaak niet meer nodig. Bij officiele evenementen wordt vaak deze FINA regelgeving aangehouden: Onder de 16 graden wordt er niet gezwommen.
Water komt met een temperatuur van 10 à 15 graden je huis binnen. Als het een nachtje stilstaat in de leidingen kan het opwarmen (in de zomer), of juist erg koud worden (in de winter)! Toch zegt de echte temperatuur niets over de gevoelstemperatuur.
Als het koud is, reageert ons lichaam daarop door de bloedvaten die net onder het oppervlak van de huid liggen, samen te laten trekken. Hierdoor neemt de bloeddruk toe. Ook kunnen mensen gaan huiveren en kan het hart sneller gaan kloppen, waardoor de stofwisseling sneller gaat en de lichaamstemperatuur stijgt.
Het koude water zorgt ervoor dat de bloedvaten vernauwen. Dit betekent dat er in dezelfde tijd meer bloed door de aderen wordt gepompt en hierdoor het bloed efficiënter wordt gebruikt. De bloedcirculatie verbetert daardoor. De bloeddruk wordt wel iets hoger, maar je aderen worden hierdoor wel sterker.
Verbetert de bloedcirculatie en bloeddruk
Doordat het lichaam ineens te maken krijgt met kou, vernauwen je bloedvaten. Hierdoor zullen de bloedvaten in dezelfde tijd meer bloed moeten vervoeren. Het rondgepompte bloed zal nu dus veel efficiënter gebruikt worden en train je dus de bloedvaten.
Zodra de lichaamstemperatuur beneden 35°C daalt, spreekt men van onderkoeling. Eerst krijg je kippenvel. Daarna gaat het lichaam rillen. Soms treedt er agitatie op, dan wordt iemand opgewonden of rusteloos.
Bel of laat 1-1-2 bellen (met vermelding van (vermoeden van) shock). Laat het slachtoffer gaan liggen. Voorkom afkoeling, gebruik bijvoorbeeld een (reddings- of isolatie)deken. Laat het slachtoffer niet drinken, eten of roken.
Het kan weleens gebeuren dat het water zo koud is dat je lichaam te maken krijgt met een cold shock. Kortom: een enorme kou zorgt voor een schokeffect op je bloedsomloop, hart, longen en darmen. Je lichaam schrikt zich rot van het extreme temperatuurverschil en wil dit zo snel mogelijk herstellen.