Je ziet een fietser aangereden worden door een auto en belt een ambulance omdat de fietser roerloos op de weg ligt. Dit is een voorbeeld van een rechtshandeling die onder de juridische term "zaakwaarneming" kan vallen.
Zaakwaarneming is een zogenaamde verbintenis uit een andere bron dan onrechtmatige daad of overeenkomst. Het kan gaan om een feitelijke handeling (bijv.uitvoeren van een noodreparatie) of om een rechtshandeling (bijv.het sluiten van een contract).
Het zich willens en wetens en op redelijke grond inlaten met de behartiging van het belang van iemand anders, zonder deze persoon hiertoe bevoegd is. Denk aan de buurman die een gebroken ruit laat vervangen van zijn buren die op vakantie zijn.
De rechtmatige daden worden in de wet genoemd en zijn limitatief. De rechtmatige daden die in de Nederlandse wet genoemd worden zijn:zaakwaarneming, artikel 6:198 van het Burgerlijk Wetboek (BW)
Door zaakwaarneming ontstaat een verbintenis tussen de belanghebbende en de zaakwaarnemer waaruit over en weer verplichtingen voortvloeien. In artikel 6:200 lid 1 BW is bepaald dat de belanghebbende gehouden is de schade van de zaakwaarnemer te vergoeden, voor zover zijn belang(en) naar behoren zijn behartigd.
Een verbintenis is het gevolg van een eenzijdige of een tweezijdige rechtshandeling, of van een feitelijke handeling. De verbintenis ontstaat uit een overeenkomst, of uit de wet.
Je dekt bijvoorbeeld het door de storm ernstig beschadigde dak van de buren af of je brengt het katje van de buren die op vakantie zijn naar een dierenarts omdat deze een pootje heeft gebroken. Ook dit zijn voorbeelden die onder de term “zaakwaarneming” kunnen vallen.
Een rechtsgevolg is het ontstaan, tenietgaan of gewijzigd raken van een juridische relatie. Voorbeelden van rechtshandelingen zijn het sluiten van een koopovereenkomst of een arbeidsovereenkomst. Een onrechtmatige daad is bijvoorbeeld geen rechtshandeling, want hierbij is geen rechtsgevolg beoogd.
"Zaakwaarneming is het zich willens en wetens en op redelijke grond inlaten met de behartiging van eens anders belang, zonder de bevoegdheid daartoe aan een rechtshandeling of een elders in de wet geregelde rechtsverhouding te ontlenen."
Voor zover de verrijking hoger is dan de schade hoeft slechts de schade vergoed te worden. De verrijking moet bovendien ongerechtvaardigd zijn. Er mag dus geen overeenkomst of andere wettelijkse grondslag zijn voor de verrijking.
Zaakwaarneming, het bewust en op redelijke grond behartigen van het belang van een ander, zonder dat daaraan een met diegene gesloten overeenkomst ten grondslag ligt. Negotiorum gestio, de wettelijke en morele plicht om onbaatzuchtig op te komen voor de naasten, bijvoorbeeld familie of buren.
Het verbintenissenrecht is het meest omvangrijke rechtsgebied in het Nederlandse civiele recht.
Dwaling is de situatie waarbij een overeenkomst tot stand komt zonder goede voorstelling van zaken, terwijl geldt dat als partijen wel een goede voorstelling van zaken hadden gehad, zij nimmer een overeenkomst zouden hebben gesloten.
In normaal Nederlands betekent zaakwaarneming de behartiging van de belangen van een ander met een goede reden, maar zonder overeenkomst. De kosten die zijn ontstaan als gevolg van de zaakwaarneming kunnen verhaald worden op de ander.
Genoemd onderscheid is in het bestuursrecht van belang om te bepalen op welke wijze men zich tegen een bepaald overheidsoptreden kan verweren. Een rechtshandeling is een handeling waarmee een bestuursorgaan beoogt een rechts-gevolg tot stand te brengen.Bij een feitelijke handeling bestaat dit oogmerk niet.
Een overeenkomst is een meerzijdige rechtshandeling waarbij een of meer partijen jegens een of meer andere een verbintenis aangaan. We zagen eerder al dat een overeenkomst een meerzijdige rechtshandeling is. Rechtshandelingen zijn handelingen waarvan degene die die handeling verricht, het rechtsgevolg beoogt.
Iets wat we niet zo vaak zien, maar waaraan ik recent werd herinnerd, is het leerstuk zaakwaarneming. Zaakwaarneming is volgens titel 4 van het burgerlijk wetboek een verbintenis uit andere bron dan onrechtmatige daad of overeenkomst.
Dat verschilt dus nogal. Gewoonlijk pakken zaakwaarnemers 3% tot 5% van het salaris van de speler die ze vertegenwoordigen. Dit wordt trouwens over het algemeen betaalt door de club. Afhankelijk van de afspraken die ze maken kunnen ze ook nog commissie krijgen over transfersommen.
Eenzijdige en meerzijdige rechtshandelingen
Men onderscheidt in twee verschillende soorten rechtshandelingen: éénzijdige rechtshandelingen en meerzijdige.
Wanneer een rechtshandeling nietig is, is het alsof de rechtshandeling nooit heeft bestaan. Een rechtshandeling is nietig indien dit bijvoorbeeld in strijd is met dwingend recht: wettelijke regels waar burgers zich aan moeten houden. Van deze regels mag niet worden afgeweken, ook niet in een contract of overeenkomst.
Een obligatoire overeenkomst is bijvoorbeeld de koop: de verkoper is verplicht de zaak te geven; de koper is verplicht de prijs te betalen. Niet obligatoir is bijvoorbeeld de zakenrechtelijke overeenkomst bij de overdracht van een zaak of de bewijsrechtelijke overeenkomst.
Verplichting zaakwaarneming voort te zetten
De zaakwaarnemer is verplicht de zaakwaarneming voort te zetten, zelfs indien de eigenaar overlijdt voordat de zaak ten einde is gebracht. Dit tot de erfgenaam de leiding op zich heeft kunnen nemen van de zaak.
Een verbintenis komt tot stand door een rechtshandeling of een rechtsfeit. Een rechtshandeling is een handeling die iemand uitvoert waardoor een bepaald rechtsgevolg tot stand komt. Een voorbeeld hiervan is een verbintenis door het aangaan van een huwelijk of koopovereenkomst tussen twee personen.
Het betreft een handelen of een nalaten waarmee iemand op onwettige of onbehoorlijke wijze een ander schade toebrengt. Uit de onrechtmatige daad vloeit een verbintenis voort: het recht van het slachtoffer (of gelaedeerde) op een schadevergoeding, en de verplichting van de dader (of laedens) om deze te voldoen.