Hoogbegaafdheid is geen ziekte en het is geen afwijkend gedrag wat een diagnose behoeft. Hoogbegaafdheid is de constatering dat een mens veel sneller kan denken dan de gemiddelde mens. Via de IQ-test laat hij of zij zien dat hij of zij scoort bij de top 2%.
Hoewel dit natuurlijk geen stoornis is, kan hoogbegaafdheid soms wel leiden tot problemen. Datzelfde geldt overigens ook voor het woord zelf: hoogbegaafdheid. Volgens een aantal wetenschappers een onnodig 'label' (Hoogeveen, 2018). Veel kinderen die hoogbegaafd zijn hebben problemen op school.
Hoogbegaafdheid kan worden vastgesteld met behulp van een IQ-test. Vaak veronderstelt men bij hoogbegaafden dat ze wel uitzonderlijk hoog moeten scoren op IQ-tests, dus een score hoger hebben dan 130.
Bij kinderen die problemen hebben met hun concentratie en/of hyperactief zijn, wordt al vaak gedacht aan ADHD. Rusteloosheid, onoplettendheid, erg energiek zijn of dagdromen zijn zaken die bij hoogbegaafde kinderen vaak voorkomen en tevens allemaal kenmerken zijn van ADHD.
Veel mensen zien het als een manier om hun hoogbegaafdheid te kunnen bewijzen. Misschien voelt het alsof je dan pas mag vinden en zeggen dat je hoogbegaafd bent. Maar hoogbegaafdheid komt niet altijd naar voren in een IQ-test. Sommige hoogbegaafden scoren zelfs laag op een IQ-test, ook al hebben ze een hoog IQ.
Heel wat hoogbegaafden groeien snel uit hun baan en dan slaat de verveling en onderprikkeling toe. Ze worden lange tijd niet meer uitgedaagd en krijgen last van chronische verveling, demotivatie en soms depressie. Onder je niveau functioneren is lastig, zeker als je hoogbegaafd bent.
Kan uitzonderlijke begaafdheid verdwijnen? Nee. Uitzonderlijk begaafde kinderen groeien op tot uitzonderlijk begaafde volwassenen (zoals hoogbegaafde kinderen dat ook doen overigens). Maar op weg naar volwassenheid kan de hoogbegaafdheid zich “verstoppen”.
Kinderen met ASS hebben moeite met het scheiden van bij- en hoofdzaken, waardoor zij minder overzicht hebben over een taak. Hoogbegaafde kinderen hebben ook vaak minder overzicht, maar dat komt door creatief denken en het zien van talloze mogelijkheden.
Een HSP ervaart overprikkeling vaker door externe prikkels, waar ADHD dit voornamelijk door interne prikkels ervaren. Iemand met ADHD vindt het bijna altijd lastig om zich goed te concentreren, terwijl een hoogsensitief persoon zich in de juiste omgeving prima kan concentreren.
Er zijn veel hoogbegaafde kinderen die onterecht het stempel autisme krijgen, maar er zijn ook kinderen met autisme die onterecht het stempel hoogbegaafdheid krijgen. Er is weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de kenmerken van kinderen die hoogbegaafd zijn en autisme hebben.
Hoogbegaafdheid: de nadelen
Je verveelt je snel als je in een groep zit die langzamer denkt en leert dan jij. Mensen begrijpen je gedachtensprongen en gevoel voor humor vaak niet. Soms voel je je daardoor eenzaam en 'anders' dan je klasgenoten. Je kunt problemen krijgen in het maken van contact met anderen.
Natuurlijk zijn daarbij uitzonderingen, maar over het algemeen heeft een kind op het VWO bijvoorbeeld een gemiddeld IQ van minimaal 116. Voor een leerling op het Havo is het gemiddeld IQ minimaal 107.
Maar ook als ze van elkaar niet weten hoe intelligent ze zijn, kunnen ze elkaar herkennen, worden ze tot elkaar aangetrokken. Ze stralen iets uit, een energie die herkend wordt. Er moet dus meer zijn dan alleen intelligentie dat een rol speelt in het kunnen herkennen van hoogbegaafden.
Neurodivergent ~ nature
'Diagnoses' als autisme/Asperger, OCD, dyslexie, dyspraxie, dyscalculie, ADHD, hoogbegaafdheid vallen hieronder.
Overige ADD kenmerken bij volwassenen
moeite met snel en adequaat reageren op onverwachte gebeurtenissen door vertraagde informatieverwerking. dit moet niet verward worden met autisme omdat ADD'ers in tegenstelling tot mensen met autisme vaak prima verbanden kunnen leggen.
Autisme of HSP
Groot verschil is wel, dat autisme hoort binnen de officieel (door psychologen) erkende aandoeningen en HSP niet. HSP wordt vooral binnen het alternatieve circuit erkend en behandeld.
HSP of hooggevoeligheid wordt gekenmerkt door een gevoeliger zenuwstelsel. Hoogsensitieve mensen beleven geur, smaak, gevoel en geluid intenser. Je merkt meer abstracte dingen op, zoals een bepaalde sfeer of stemming. Dit kan zorgen voor een overdaad aan prikkels waardoor je je soms overweldigd voelt.
'Kinderen met autisme hebben vaak een zeer lage sociaal-emotionele ontwikkelingsleeftijd en kunnen de testcondities daardoor nog niet aan. Het gevolg is dat je niet betrouwbaar en valide hun intelligentie kunt meten en de uitslag van de test dus geen recht doet aan de mogelijkheden van het kind op cognitief gebied.
Bij hoogbegaafde kinderen houdt dit langer aan, want ze zijn vaak ontzettend nieuwsgierig en willen het liefst de hele dag nieuwe dingen uittesten. Je kind heeft dan ook een brede interesses en vindt zowel auto's, als vulkanen, als …. ga zo maar door, het einde.
Hoogbegaafde kinderen trekken vaak naar oudere kinderen met ongeveer hetzelfde intellectueel niveau. Perfectionisme: Hoogbegaafde kinderen zijn vaak perfectionistisch en leggen de lat voor zichzelf, vooral op academisch gebied, hoog. Dat kan leiden tot faalangst.
Kinderen kunnen op een hinderlijke manier aandacht vragen, omdat ze zich vervelen. Een leerkracht ziet dit eerder als storend dan als een signaal van ontwikkelingsvoorsprong. Op de lange termijn kan een hoogbegaafd kind zich diep ongelukkig voelen doordat het altijd onder zijn eigen niveau werkt.