Wat zegt de wet erover? Als we artikel 39 van het Wetboek van Strafrecht citeren is ontoerekeningsvatbaarheid het volgende: “Niet strafbaar is hij die een feit begaat, dat hem wegens de gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van zijn geestvermogens niet kan worden toegerekend.”
Van ontoerekeningsvatbaarheid is sprake als het strafbare feit niet of slechts in verminderde mate aan de verdachte kan worden toegerekend. Redenen om het feit niet of in verminderde mate toe te rekenen zijn een gebrek in de ontwikkeling of een ziekelijke stoornis in de geestvermogens.
Wat is ontoerekeningsvatbaar? Het niet toerekenen van een strafbaar feit aan de dader vanwege zijn psychische toestand.
Wie een misdaad pleegt terwijl hij volledig ontoerekeningsvatbaar is, krijgt geen gevangenisstraf. De dader kan wel de maatregel van terbeschikkingstelling (tbs) krijgen. Wie gedeeltelijk ontoerekeningsvatbaar is, kan een gevangenisstraf krijgen in combinatie met tbs.
Een psychisch gestoorde verdachte welke volledig ontoerekeningsvatbaar wordt verklaard, kan dus alsnog opzettelijk hebben gehandeld. Het bewijs van opzet speelt dus een belangrijke rol bij het toetsen van strafbaarheid.
Iemand is ontoerekeningsvatbaar als er sprake is van een stoornis of ziekte, waardoor hij niet verwijtbaar is voor een strafbaar feit. Het is aan de rechter om te bepalen of dit zo is.
Tbs staat voor terbeschikkingstelling. Het is primair een beveiligingsmaatregel die de rechter kan opleggen om de samenleving te beschermen als iemand een misdrijf heeft gepleegd terwijl hij leed aan een 'gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van zijn geestvermogens' en er vrees is voor herhaling.
TBS en levenslang niet toegestaan
Het is een rechter niet toegestaan om naast een levenslange gevangenisstraf ook TBS met dwangverpleging op te leggen (HR 14 maart 2006, ECLI:NL:HR:2006:AU5496.
Als de stoornis (hoogstwaarschijnlijk) heeft bijgedragen aan het plegen van het delict wordt de verdachte verminderd toerekeningsvatbaar of ontoerekeningsvatbaar verklaard. Het delict wordt hem dan niet (volledig) aangerekend. Is iemand volledig toerekeningsvatbaar dan kan hem geen tbs worden opgelegd.
Terbeschikkingstelling is een maatregel en geen straf, wat veel mensen denken. Het wordt dan ook vaak naast een gevangenisstraf opgelegd. Het is wel mogelijk dat de rechter alleen TBS oplegt zonder gevangenisstraf, bijvoorbeeld wanneer de dader volledig ontoerekeningsvatbaar wordt verklaard.
Schulduitsluitingsgronden en rechtvaardigingsgronden zijn beide strafuitsluitingsgronden. De wettelijke schulduitsluitingsgronden zijn: ontoerekeningsvatbaarheid, overmacht, en noodweerexces, uitvoering van een wettelijk voorschrift, en een onbevoegd gegeven ambtelijk bevel.
Terbeschikkingstelling (tbs) met dwangverpleging is de zwaarste maatregel als onderdeel van een straf. De behandeling richt zich op een veilige terugkeer van daders in de samenleving. Een rechter bepaalt of een dader tbs krijgt bij een ernstig misdrijf, een psychische stoornis en een gevaar voor herhaling.
Recidive is herhaling van strafbaar gedrag.
Het begrip gebrekkige ontwikkeling duidt op een aangeboren gebrek, terwijl onder de ziekelijke stoornis een veelvoud aan geestelijke stoornissen vallen die de wilsvorming of de waarneming beïnvloeden.
Terbeschikkingstelling (tbs) is er in 2 soorten: tbs met voorwaarden en tbs met dwangverpleging. Welke soort tbs een dader krijgt, hangt af van het misdrijf en de kans op terugval.
Tbs valt onder de 'vrijheidsbenemende maatregelen'. De tbs-gestelde zit altijd eerst een eventueel opgelegde gevangenisstraf uit, deze straf is bedoeld als vergelding. En wel voor dat deel van het delict dat de veroordeelde - ongeacht de stoornis - te verwijten valt.
Een tbs-behandeling in een forensisch psychiatrisch centrum kost per dag ongeveer € 465,-.
De terbeschikkingstelling komt erop neer dat de veroordeelde, nadat zijn hoofdvrijheidsstraf is afgelopen, onder toezicht komt te staan van de strafuitvoeringsrechtbank, en dit voor een duur die kan gaan van vijf jaar tot vijftien jaar.
Als iemand tbs met dwangverpleging krijgt opgelegd, wordt hij opgenomen in een tbs-kliniek. Blijft een terbeschikkinggestelde (tbs'er) ondanks behandeling toch gevaarlijk voor de maatschappij? Dan gaat hij naar een verblijfsafdeling voor lange duur (longstay).
Als reactie op de kritiek die de tbr in de loop der jaren krijgt, wordt tbr in 1988 vervangen door tbs.
De jongere krijgt de PIJ-maatregel voor 3 jaar. De maatregel kan 1 of 2 keer worden verlengd en mag in totaal maximaal 7 jaar duren. Na de maximale periode kan de PIJ-maatregel, als de veiligheid van de maatschappij dit vereist, omgezet worden in een maatregel van terbeschikkingstelling (tbs).
Behandeling in een tbs-kliniek duurt gemiddeld zeven tot acht jaar, maar er is in principe geen van tevoren afgesproken einddatum bekend. Eens in de twee jaar is er sprake van een verlengingszitting over het al dan niet verlengen van de TBS. De patiënt is daarbij persoonlijk aanwezig, samen met een advocaat.
Tbs is effectief als je kijkt naar de kans op herhaling van een delict oftewel recidive. Voormalig tbs'ers gaan minder vaak de fout in dan ex-gedetineerden. Er zijn ook tbs'ers waarbij behandeling geen zin blijkt te hebben. Sommigen plegen tijdens verlof of na terugkeer in de maatschappij toch ernstige vergrijpen.
Een strafblad heet officieel 'uittreksel justitiële documentatie'. U kunt uw strafblad inzien. Daarvoor dient u een verzoek in bij de Justitiële Informatiedienst. Dit kan schriftelijk of per e-mail.
Recidive betekent letterlijk 'herhaling'. In het strafrecht gebruikt men recidive om te zeggen dat iemand bij herhaling misdaden pleegt. Een persoon die vaak met politie/justitie in aanmerking komt, noemt men een 'recidivist'. Een andere term is ook wel 'veelpleger'.