Een groot aantal de-woorden kan zowel mannelijk als vrouwelijk zijn. Dat geldt bijvoorbeeld voor stad, vaas, school, deur, taal, groep en jas. De naslagwerken vermelden bij die woorden doorgaans alleen dat het de-woorden zijn, zonder verdere specificatie.
Zelfstandig naamwoorden met het lidwoord 'het' zijn altijd onzijdig. Hiernaar verwijs je met 'het' en 'zijn'. De-woorden zijn daarentegen mannelijk of vrouwelijk. Hiernaar verwijs je respectievelijk met 'hij' en 'hem' en met 'zij' en 'haar'.
Als een de-woord mannelijk is, staat er in woordenboeken en spellinglijsten een m achter. Bijvoorbeeld: boom, de (m.). Bij vrouwelijke woorden staat er een v achter, bijvoorbeeld: begroting, de (v.). Als er alleen de achter een woord staat, is het mannelijk én vrouwelijk.
Is het de of het deur
In de Nederlandse taal gebruiken wij de deur.
Het-woorden zoals het huis, het licht en het kantoor zijn allemaal onzijdig. De-woorden zijn verdeeld in mannelijke en vrouwelijke woorden. Zo is het woord regering bijvoorbeeld vrouwelijk en het woord kano mannelijk.
Stad is bijvoorbeeld mannelijk en vrouwelijk (en heeft dus twee verwijzingsmogelijkheden), gemeente is vrouwelijk. Dorp en land zijn onzijdig; dan blijven de verwijswoorden dus het en zijn.
Als we het in algemenere zin over dergelijke gebouwen hebben, is kastelen of burchten gewoner.
Is het de of het raam
In de Nederlandse taal gebruiken wij het raam.
Afkomstig van het oudsaksische duru werd het voor het eerst in de betekenis van "toegang tot een woning" gebruikt in 901. Onder het Oudnederlands schreef men nog "duri", terwijl het in het Middelnederlands "dore", "dure", "doere" werd, om zo vervolgens te evolueren tot het huidige woord deur.
Een aantal vrouwelijke woorden is aan de vorm te herkennen: woorden op -de, -te, -heid, -ij, -ing, -ie, -theek, -teit en -nis zijn doorgaans vrouwelijk. Ook de-woorden op -tuur en -schap worden over het algemeen als vrouwelijk beschouwd.
Om te verwijzen naar het woord tafel is zowel hem, haar als ze correct. Zaaknamen als tafel kunnen zowel mannelijk als vrouwelijk opgevat worden. Andere voorbeelden zijn bloem, lamp, deur, kaars, kaart, kast, klok, pan, sigaret, vork. In het zuiden van het taalgebied is ze het gebruikelijkst.
Van een mens zijn mond, nek, boezem, ellebogen, vingers, nagels en voeten mannelijk; neus, lippen, schouders, handen en tenen vrouwelijk; en haar, oren, ogen, kin, benen en knieën onzijdig.
College is dus een onzijdig woord. In dit artikel een aantal tips om het woordgeslacht van zelfstandige naamwoorden te herkennen.
Bloemen kunnen zowel eenslachtig als tweeslachtig zijn. In het eerste geval bezit de bloem enkel de mannelijke of enkel de vrouwelijke voorplantingsorganen. Er zijn dus mannelijke bloemen, welke enkel meeldraden bezitten, en vrouwelijke bloemen welke enkel een of meerdere stampers bezitten.
Een opdek deur valt half in het kozijn en half op het kozijn. De zijkant van de deur heeft een opdekrand. Stompe deuren hebben geen draairichting!
Sluitzijde. De kant van de deur of het raam waar het slot zit.
Het woord deur in deze uitdrukking is een oud woord voor 'nar, zot'. Het is (in de verte) verwant met duizelen, en bijvoorbeeld ook met het Engelse dizzy en het Duitse der Tor ('de dwaas'). Het is dus een heel ander woord dan de deur die open en dicht kan.
Is het de of het gordijn
In de Nederlandse taal gebruiken wij beide lidwoorden voor gordijn. Deutsch: Vorhang | Bekijk of het der of die Vorhang is. Français: rideau | Bekijk of het Le o La rideau is.
Een raam dat je niet open kunt maken, heet een vast raam. Dat bestaat uit een kozijn en uit glas. Het kozijn noem je ook wel het kader. Dat zit vastgemaakt in een opening in de gevel (vaak een muur).
Is het de of het venster
In de Nederlandse taal gebruiken wij het venster.
Namen van steden, gemeenten, landen, regio's en werelddelen zijn doorgaans onzijdig.
Diernamen als paard, konijn, schaap en varken zijn onzijdig. Naar die diernamen wordt verwezen met de onzijdige voornaamwoorden het en zijn. De mannelijke en vrouwelijke voornaamwoorden (hij, zijn; zij/ze, haar) kunnen wel gebruikt worden als de spreker het biologisch geslacht expliciet wil aangeven.
Hoewel bier een vrouwelijk woord is, vormt het een uitzondering in het geval van Orval-bier. Het verhaal gaat dat de naam van Orval-bier afkomstig is van de naam "Val d'Or".