Het bevolkingsrisico op alvleesklierkanker is in Nederland ongeveer 1,5%. Bij slechts een klein deel van de patiënten wordt momenteel een erfelijke aanleg aangetoond. Het risico op een erfelijke aanleg neemt toe bij: het voorkomen op ongebruikelijk jonge leeftijd.
Hoe vaak komt het voor
Alvleesklierkanker komt de laatste jaren steeds vaker voor. Elk jaar krijgen ongeveer 2.400 mensen in Nederland te horen dat ze de ziekte hebben. De meeste van hen zijn ouder dan 60 jaar. Mannen krijgen iets vaker alvleesklierkanker dan vrouwen.
Oorzaken. Roken is een risicofactor voor het ontstaan van alvleesklierkanker. Een chronische ontsteking van de alvleesklier verhoogt het risico op alvleesklierkanker. Erfelijkheid speelt een rol bij ongeveer 5% van de patiënten die alvleesklierkanker krijgen.
Voor het stellen van de diagnose alvleesklierkanker wordt bijna altijd een CT-scan gemaakt. Een CT-scan is veel gedetailleerder dan een echografie. Soms wordt ook een MRI-scan gemaakt. Met een CT-scan of MRI-scan kan bepaald worden hoe ver de alvleeskliertumor is doorgegroeid en of er uitzaaiingen zijn.
Vijf jaar na de diagnose leven nog ongeveer 5 van de 100 mensen. De beste overlevingskansen zijn als de tumor met een operatie verwijderd kan worden, in combinatie met chemotherapie behandeling.
Bij meer dan de helft van de patiënten met alvleesklierkanker is de ziekte bij het stellen van de diagnose al zo ver gevorderd (stadium vier), dat een jaar later nog maar tien procent in leven is. Probleem is dat een tumor in de alvleesklier er vaak al een hele tijd zit voordat een patiënt er last van krijgt.
De vijfjaarsoverleving van alvleesklierkanker is minder dan 5 procent. Daarmee heeft alvleesklierkanker, zeker in vergelijking met andere kankersoorten, een slechte prognose. Patiënten die de diagnose krijgen zijn vaak ouder dan 70 jaar. Bij meer dan de helft van de patiënten is de tumor al uitgezaaid tijdens diagnose.
Jaarlijks krijgen bijna 3.000 mensen alvleesklierkanker. De meeste van hen zijn 60 jaar of ouder. Alvleesklierkanker wordt vaak laat ontdekt als er al uitgebreide groei en uitzaaiingen zijn. Dan is de ziekte niet meer te genezen.
De gemiddelde leeftijd bij diagnose is 65 jaar; 80% van de patiënten is tussen 60 en 80 jaar. Op een leeftijd jonger dan 45 jaar is alvleesklierkanker zeldzaam, maar wel mogelijk. Alvleesklierkanker komt mogelijk iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Bij niet-rokers zijn deze verschillen echter gelijk.
Veel mensen met alvleesklierkanker hebben last van pijn. Bespreek het altijd met je arts of verpleegkundige als je pijn hebt. Vaak is er iets aan de pijn te doen. Er zijn verschillende behandelingen tegen pijn.
Alvleesklierkanker en eierstokkanker zijn moeilijk te behandelen omdat ze vaak laat ontdekt worden. De tumor is dan te groot om te verwijderen. Of hij is al uitgezaaid. Omdat mensen met zo'n tumor vaak niet meer lang leven, is het moeilijk om daar goed onderzoek naar te doen.
Als alvleesklierkanker uitzaait, is dat meestal eerst naar de lymfeklieren die in de buurt van de alvleesklier liggen.Ook zaait alvleesklierkanker vaak uit naar de lever, de longen of naar de buikholte.
Klachten. Een aanval van acute alvleesklierontsteking kenmerkt zich vooral door hevige pijn boven in de buik. De pijn kan uitstralen naar de rug, linkerzij of linkerschouder. De pijn verergert meestal na een maaltijd.
Het pancreascarcinoom kan niet in het bloed aangetoond worden en tumormarkers in het bloed hebben helaas maar beperkte waarde bij het stellen van deze diagnose.
Een reden waarom alvleesklierkanker zo dodelijk is, is dat het meestal geen symptomen veroorzaakt totdat het een vergevorderd stadium bereikt. Wanneer een patiënt symptomen ervaart zoals buikpijn, gewichtsverlies en geelzucht, is de kanker vaak uitgezaaid naar andere delen van het lichaam.
Vermijd zeer vetrijke voedingsmiddelen zoals gefrituurde producten, room, koffiekoeken, chips … De voorkeur gaat uit naar vetten met een goede vetzuursamenstelling. Dit zijn de onverzadigde vetten, van nature aanwezig in vette vis, olie, noten, avocado, olijven ...
Overlevingskansen. Alvleesklierkanker is zonder behandeling zeer dodelijk: de gemiddelde overleving na diagnose bedraagt zo'n 4 tot 6 maanden. Slechts 1 op 5 patiënten komt in aanmerking voor een behandeling om de kanker te genezen.
Het is mogelijk dat bepaalde westerse levensgewoonten (roken, overgewicht, alcohol, voeding,…) een rol spelen bij deze stijging. Maar verder dan algemene gezondheidsaanbevelingen (stoppen met roken, normaal gewicht, enz.) is er geen specifieke preventie voor pancreaskanker.
Het grootste deel van de galkleurstof dat zich ophoopt in de lever, wordt opgenomen in het bloed en komt onder meer terecht in de huid en het oogwit. Hierdoor kunnen een gelige, grauwe huid en gelig oogwit (geelzucht) ontstaan en jeuk over het hele lichaam.
Een operatie in combinatie met chemo(radio)therapie is de enige mogelijkheid om alvleesklierkanker volledig te genezen.
Alcohol. U krijgt het dringende advies om geen alcohol te drinken. Onderzoek heeft aangetoond dat elke dag meerdere glazen alcohol drinken een verhoogde kans geeft op alvleesklierontsteking. Om alvleesklierontsteking te voorkomen is het belangrijk dat u matig bent met alcohol.
De voornaamste primaire oorzaak is een chronische ontsteking van de pancreas door overmatig alcoholgebruik. Ook ondervoeding, tumoren, heelkundige wegname van de alvleesklier, trauma door ongeval en erfelijke aandoeningen (bvb. mucoviscidose) kunnen aanleiding geven tot pancreasinsufficiëntie.
Alvleesklierkanker heeft de slechtste overlevingscijfers van alle soorten kanker in Nederland. Het is bovendien de enige kankersoort waarbij de overleving in afgelopen decennia niet of nauwelijks is verbeterd.