Er zitten nog een paar dagen in 2023, maar het staat nu al vast dat het een jaar is vol weer- en klimaatrecords. En die zijn reden tot zorg: nog nooit viel er in een jaar zoveel regen, tenminste niet sinds het begin van de metingen in 1906.
Met gemiddeld over het land 1151 mm regen tegen 853 normaal is het record voor het natste jaar ooit gebroken. Dit stond op 1109 mm uit 1998. Dat betekent dat gemiddeld ruim 1,1 meter water is gevallen over ons hele land!
Dit jaar was het natste jaar sinds het begin van de metingen. Dat blijkt als we kijken naar wat er aan neerslag viel op alle automatische KNMI-weerstations op land. Landelijk gemiddeld viel 1060 mm, normaal is dat 795 mm.
De zomer van 2004 was gemiddeld over het land de natste sinds tenminste 1951; dat blijkt uit berekeningen over de ruim 300 neerslagstations van het KNMI.
Van de gemiddeld 91 dagen die een seizoen telt, is het in de lente en zomer het droogst. In de lente is het op 50 van de 92 dagen droog. In de zomermaanden is het op 48 van de 92 dagen droog. De kans op neerslag is in de herfst- en wintermaanden dan ook het grootst.
Met een gemiddelde temperatuur van 18,4 °C tegen 17,5 °C normaal komt de zomer van 2023 in de top-10 van warmste zomers sinds 1901.
Kijken we naar de regen, dan is juli tot een kletsnatte maand uitgegroeid. Gemiddeld kwamen we op 107 millimeter uit, tegen 80 millimeter normaal. De minste regen viel in het zuidwesten, al liepen de hoeveelheden daar door het erg wisselvallige weer aan het einde van de maand nog behoorlijk op.
2023 is hard op weg om het natste jaar in zeker dertig jaar tijd te worden. In oktober viel er opnieuw veel meer neerslag dan gebruikelijk. Het gevolg? Zeer hoge grondwaterstanden, meer afvoer van water en een bodem die totaal is verzadigd.
Natste maand van het jaar is augustus
Augustus spant de kroon. In die maand valt de meeste regen, bijna 88 millimeter gemiddeld over het land. De kustprovincies hebben dan de meeste regen te verduren met op grote schaal meer dan 100 mm. In april valt de minste regen, bijna 41 millimeter.
Invloed natte lente
Vooral aan het begin van de zomer is die natte lente vaak nog merkbaar. Doordat de bodem nog vochtig is, verdampt er veel bodemvocht. Hierdoor ontstaan er wolken en buien. Het verdampen kost ook energie, waardoor de lucht minder sterk op kan warmen.
Het droogste seizoen van het jaar is de lente, van half maart tot mei. In deze periode kan er wel lichte regen voorkomen. De temperaturen stijgen langzaamaan en de zon gaat wat langer schijnen.
In 1966, 1998 en 2001 viel gemiddeld meer dan 1000 mm neerslag. 1998 was het natste jaar ooit met 1109 mm. Lokaal viel toen in Schellingwoude (Noord-Holland) met 1374 mm het meest. Het record over alle weerstations staat echter op naam van Heemstede (Noord-Holland) in 1915 met 1386 mm.
Als we kijken naar de hoeveelheid regen, vind je de natste plek op aarde, in India. Het is het dorpje Mawsynram in de staat Meghalaya. Het regent daar echt veel. Per jaar valt daar gemiddeld 11.872 millimeter regen.
Met een gemiddelde temperatuur van 11,8 graden Celsius in De Bilt is 2023 het warmste jaar in Nederland sinds de start van de metingen van het KNMI in 1901.
Gemiddeld regent het in Nederland op 192 dagen per jaar (alleen dagen meegerekend met meer dan 0,3 millimeter neerslag op tenminste 1 van de 13 stations). Dit aantal is in de afgelopen zestig jaar niet veranderd. Het regent dus niet vaker. Wel is het aantal dagen met veel neerslag toegenomen (figuur 2).
De zomer van 1998 hoort bij de natste zes van de eeuw en was met 515 uur zon (tegen 575 uur normaal) heel somber. Ook het najaar was somber en vooral oktober was droevig met slechts 50 uur zon tegen 103 normaal. In totaal kregen we de zon in dit jaar 1354 uur te zien tegen 1477 normaal.
Oktober was de natste maand ooit gemeten door het KNMI en ook november is op weg om kletsnat te worden. In de kustprovincies proberen hoogheemraadschappen met man en macht het water af te voeren naar de zee. In het oosten van het land willen ze het water juist vasthouden.
Dit heeft te maken met het opwarmen van de aarde. “Wanneer lucht warmer is, past er meer waterdamp in.Buien kunnen daardoor in warme lucht veel meer neerslag produceren dan in koudere lucht. Dit is de reden waarom in de zomer veel vaker sprake is van wateroverlast dan in de wintermaanden,” aldus de weerman.
Door de opwarming van de aarde zal de lucht in Nederland meer waterdamp bevatten, ongeveer met 6-7 procent per graad opwarming. Dit geeft een toename van neerslag extremen. De mate waarin is echter afhankelijk van het type neerslag; extreme neerslag uit buien neemt mogelijk sneller toe dan die uit frontale zones.
2023 als één van de natste jaren? Vooral de laatste week van juli en de eerste van augustus waren heel nat. In een paar weken viel toen al rond de 200 mm regen. Dat is de hoeveelheid die normaal in bijna de hele zomer valt.
Waar echte thermische uitschieters uitbleven, was de zomer van 2023 meestal aan de warme kant. Zo kwam het in De Bilt tot 75 warme dagen van 20 graden of meer, een gedeelde 5e plek. In 2022 en 2003 was het nog veel vaker warm met respectievelijk 81 en 83 warme dagen.
In de Achterhoek en Twente viel 40-70 mm. Op de kille 6 augustus viel plaatselijk zeer veel regen. In de nacht viel in het westen plaatselijk 40 tot 50 mm, in Purmerend viel ruim 70 mm, hetgeen daar tot wateroverlast leidde. Overdag viel in vooral Gelderland en de directe omgeving veel regen, 30-50 mm.
Je had er misschien al wel maanden naar uitgekeken: de zomer van 2023.
Vanaf dat moment stijgt het kwik en kunnen we temperaturen rond de 25, en wellicht tot wel 30 graden verwachten! Volgens Weeronline wordt het in de tweede helft van augustus niet helemaal droog, maar wél zonniger en een stuk minder wisselvallig.
In de nadagen van de late middeleeuwen waren er nog geen klimaatdeskundigen. Toch is er aardig wat bekend over de heetste zomer ooit, in 1540.