Om een liter olie te maken heb je ongeveer 2,5 kilo aan zonnebloempitten nodig, maar een kilo pitten kost tussen de 5 en 20 euro.
Uit een zonnebloempit kan een plant groeien, die zelf honderden zonnebloempitten oplevert. Indien ze het gehele seizoen worden verbouwd, kunnen grote zonnebloemen bij de oogst meer dan 1100 kg per ha opleveren.
Zonnebloemolie wordt gemaakt door de zaden van de Helianthus annuus plant (zonnebloem) te persen. Deze zaden worden koud geperst met een hydraulische draaipers, of expeller. Een zonnebloempit bevat 39% – 49% olie. Eén persing door de draaipers levert koudgeperste zonnebloemolie op.
De olie was wel zwart door de fijne deeltjes van de pit die tijdens het persen meekomen. Deze deeltjes zijn gemakkelijk te verwijderen met behulp van een trechter en koffiefilter.
De goedkope, meest gangbare zonnebloemolie wordt gemaakt via een uitgebreide chemische bewerking van zonnebloempitten. Denk aan ontgeuren, bleken, verhitten, abstraheren met petroleum en ontwaxen met zuur [1]. Koud persen is wel mogelijk, maar maakt de olie een stuk duurder.
Dat komt door de oorlog in Oekraïne, waar Nederlandse bedrijven tweederde van hun zonnebloemolie vandaan halen. Als gevolg van de schaarste raakt het zonnebloemolieschap in de supermarkt leeg. Om tekorten tegen te gaan, wordt de verkoop van zonnebloemolie in supermarkten soms beperkt.
Door de oorlog is de levering van zonnebloemolie uit Oekraïne en Rusland gestopt, waardoor we in Nederland te kampen hebben met lege schappen.
"Er is nog steeds sprake van schaarste", aldus directeur Frans Claassen van MVO. "Ook is een deel van de zonnebloemolie die nu toch uit Oekraïne komt, niet bewerkt. Dat moet dan alsnog gebeuren, wat leidt tot hogere kosten. En er zijn handelaren in het gat gesprongen.
Goed voor dieet? "Hoewel er geen limiet is aan het aantal zonnebloempitten dat je per dag zou mogen eten, is het wel verstandig om rekening te houden met portiegroottes, aangezien de pitten een behoorlijke hoeveelheid vetten en calorieën bevatten", legt Angelone uit.
Er zijn verschillende zonnebloempitten. De “zwarte olie zonnebloempitten” (pitjes waarvan de schil helemaal zwart is) worden gebruikt om zonnebloemolie uit te persen. De gestreepte zonnebloempitten bevatten minder olie maar kunnen wel weer goed gebruikt worden in voedsel zoals snacks.
Elke 3 kilo koolzaad levert 1 liter olie op.
Omdat ze snel ranzig kan worden na opening (nog 6 maanden houdbaar in de koelkast), kies je best een kleiner flesje (100 of 250 ml). Twee kilogram gepelde walnoten (5 kilogram ongepeld) levert ongeveer 1 liter olie op.
Dit kan door een doek of papieren zak over de bloem heen te hangen. Is de achterkant van de zonnebloem bruin geworden dan is het tijd om de bloem af te knippen. Is de bloem afgeknipt hang deze dan ondersteboven in een goed geventileerde ruimte. Het drogen van de zonnebloemzaadjes zal een paar weken duren.
Waar komt zonnebloemolie vandaan? Zonnebloemolie is een plantaardige olie die wordt gemaakt door de zaden van de zonnebloem (Helianthus annuus) te persen. De grootste producent van zonnebloemolie is Oekraïne, nipt gevolgd door Rusland. Ook halen we een deel uit onder andere Argentinië, Frankrijk, Hongarije en Turkije.
' Gemiddeld oogst hij 70.000 tot 80.000 stelen per hectare. Alles wat twee keer wordt ingezaaid, levert een dubbel aantal stelen per hectare op.
Zonnebloemolie is bij ons niet te betalen", zegt Guro Kirimoo. "Voorheen reden we ervoor naar Belgie en Duitsland, maar daar betaal je 1,05 euro per fles. In Nederland is de prijs (0,79 euro) veel beter." Volgens Kirimoo is het een lucratieve business om de flessen olie in Oost-Europa vervolgens te verkopen.
In sommige supermarkten van bijvoorbeeld PLUS en Jumbo geldt er daarom een limiet van één fles per klant. "Als de aanvoer opdroogt, moet je ervoor zorgen dat iedereen het kan kopen en dat mensen niet meer inslaan dan ze nodig hebben", zegt Marc Jansen, directeur van het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel.
Zonnebloemolie is duur en schaars, als gevolg van de oorlog in Oekraïne. Afhankelijk van wat u ermee wilt doen, zijn er gelukkig alternatieven beschikbaar. Tot voor kort was zonnebloemolie een van de voordeligste oliesoorten, een stuk goedkoper dan bijvoorbeeld olijfolie.
Zonnebloemolie kan gevaarlijke transvetten bevatten. Plantaardige oliën, waaronder zonnebloemolie, zijn hoog in essentiële omega-6 vetzuren waardoor de broodnodige balans tussen omega-6 en omega-3 vetzuren in het lichaam wordt verstoord.
Tot 2 maanden na THT-datum en mogelijk langer, mits het er nog goed uitziet en de verpakking heel is.
Alternatieven voor bakken
Een veelgenoemde vervanger voor zonnebloemolie is arachideolie. Deze olie wordt uit pinda's gewonnen en smaakt daar ook een beetje naar. Verder zijn raapzaadolie, koolzaadolie, olijfolie (absoluut geen extra vierge) en maisolie goede alternatieven.