Social media zijn niet meer weg te denken uit het leven van jongeren. Bijna alle jongeren van 12 tot en met 24 jaar (97%) gebruiken sociale media (CBS, 2020).
Hoewel het aantal gebruikers nog wel groeide van 1,3 naar 1,5 miljoen Nederlanders, daalde het aantal Nederlanders dat het platform dagelijks gebruik juist van 0,8 naar 0,7 miljoen. Onder jongeren daalde het dagelijks gebruik van 23% naar 19%, onder 20-39-jarigen daalde het nog harder, van 25% naar 17%.
1 op de 3 jongeren zegt verslaafd te zijn aan sociale media: vrouwen vaker dan mannen. Verdwaald in een TikTok-rabbithole, de Insta-story's uitgespeeld en zelfs de commentsecties op Facebook gecheckt? Misschien ben je dan wel verslaafd aan sociale media.
Vrijwel iedereen in de leeftijdsgroep van 12 tot 45 jaar gebruikte in 2019 sociale media (meer dan 95 procent). Vooral 65- tot 75‑jarigen gebruiken de laatste jaren vaker sociale media.
Ruim 60% van de jongeren ervaart negatieve gevolgen door hun socialmediagebruik. Ze hebben minder zelfvertrouwen, voelen zich ongelukkiger en merken een negatief effect op hun vriendschappen wanneer ze een langere tijd aan social media spenderen.
Onder jongeren van 16 tot 20 jaar komt depressie met ruim 12 procent het meeste voor; dat was in 2021 nog 10 procent. Van de jongeren van 12 tot 16 jaar heeft 5 procent naar eigen zeggen in het afgelopen jaar minstens zes maanden een depressie gehad; in 2021 was dat 5,6 procent.
Jongeren van 10 tot 15 jaar die relatief veel op social media zitten, lijken er makkelijker depressieve en angstige gevoelens door te ontwikkelen. Ook kunnen social media zorgen voor onrust, slechter slapen en een lager zelfbeeld. Maar social media kunnen ook behulpzaam zijn.
Voor 13- tot en met 24-jarigen geldt dat 83% van de jongeren gebruik maakt van Instagram en 73% gebruik maakt van Snapchat (TeamAlert, 2020a, TeamAlert, 2020b). TikTok staat als vierde op de ranglijst van populaire mediakanalen, met ruim 50% van de jongeren van 15 tot en met 19 jaar die het dagelijks gebruikt.
Nederlanders besteden buiten het werk om gemiddeld 16% van hun dag aan media, dat is 3:21 uur. Hiervan gaat de meeste tijd naar tv, films en series (2:16 uur), gevolgd door online media (0:35 uur), iets lezen of doorbladeren (0:23 uur) en muziek en radio of podcast luisteren (0:07 uur).
Jongeren voelen zich aangetrokken tot complexe karakters. Ook populair zijn grote talentshows, semi-realistische films of series over sensationele onderwerpen en uiteraard soaps. Jongeren gebruiken die programma's of films als spiegel voor hun eigen gevoelens en gedrag.
Van de jongeren tussen 18 en 25 jaar besteedt 40 procent dagelijks drie uur of langer aan sociale media. 83% van de jongeren kijkt (minstens) dagelijks naar Instagram. Ook populair zijn YouTube (70%), Snapchat (66%), TikTok (63%) en Facebook (59%).
Uit onderzoek blijkt dat social media verslavend zijn doordat ze gebruikers continu belonen. Mensen krijgen waardering in de vorm van likes en volgers en hun nieuwsgierigheid wordt steeds weer gevoed. Hierdoor komt het beloningshormoon vrij in het brein en dat zorgt voor de verslavende werking.
Tieners en jongvolwassenen worden veruit het meest getroffen door social media-verslaving, met een schokkende 40% van de Amerikaanse internetgebruikers van 18 tot 22 jaar die aangeven dat ze een social media-verslaving hebben. Van de volgende groep, van 23 tot 38 jaar, gaf 37% toe een social media-verslaving te hebben.
Jongeren geven 'alarmerende' signalen af over het gebruik van sociale media, zoals TikTok, Instagram en Snapchat. In 2019 had 8 procent problemen, nu loopt 13 procent daartegenaan. Meer tieners zeggen hun huiswerk af te raffelen, ook hebben ze vaker slaaptekort.
Uit een bevraging uit juni 2021 blijkt dat 65% van de jongeren gemiddeld 1 tot 5 uur schermtijd per dag had. 28% zat meer dan 5 uur per dag achter een scherm. Meisjes hadden meer schermtijd dan jongens. Hoe ouder de jongeren, hoe meer schermtijd.
Over het algemeen zitten vooral jongeren van 15 t/m 20 jaar op sociale media, maar ook ouderen beginnen deze steeds meer te gebruiken. Als je een brede doelgroep hebt, zijn Facebook en YouTube de beste kanalen, omdat daar alle leeftijdscategorieën vaak te vinden zijn en de media relatief neutraal zijn.
78 procent van de jongeren gebruikt sociale media om op de hoogte te blijven van wat er speelt in de wereld.
Het gebruik van sociale media is vooral populair onder jongeren, maar de laatste jaren maken ook steeds meer ouderen er gebruik van (CBS, 2017). Beide groepen gebruiken het met name om tekstberichten uit te wisselen, bijvoorbeeld via WhatsApp.
Jongeren die vaker visuele sociale media gebruiken, zoals Instagram en TikTok, lijken zich meer zorgen te maken over hun lichaamsbeeld en hebben vaker last van angst en depressieve gevoelens. Ook kunnen het zien van het aantal 'likes', vrienden en volgers kan de zelfacceptatie van jongeren beïnvloeden.
YouTube, Instagram, TikTok en Snapchat daarentegen, zijn de meest gebruikte social media apps onder kinderen en jongeren.
Fysieke en mentale reactie
Als je veel op social media zit, kan dat psychische klachten veroorzaken. Bijvoorbeeld angst, depressie en slaapproblemen. Iemand die veel last heeft van FOMO kan ook lichamelijke reacties krijgen, zoals zweten, nervositeit en hartkloppingen. Bijvoorbeeld als er een nieuw bericht binnenkomt.
Wanneer je veel op social media zit, gaan je hersenen anders werken. Je hersenen worden bij het zien van alle foto's, statusupdates en filmpjes in korte tijd blootgesteld aan heel veel informatie die snel voorbij flitst. De hersenen krijgen dus heel veel informatie te verwerken en dat is best pittig.
Jongeren gebruiken vooral social media kanalen als Instagram, Snapchat en TikTok.