Hoeveel stikstof stoot de landbouwsector uit? De landbouwsector stootte in 2017 106 miljoen kilo stikstof uit in de lucht, becijfert het RIVM. Het grootste deel kwam van de veeteelt, de stikstofuitstoot van dieren was goed voor 94 miljoen kilo.
Vrijheid voor boeren
Erisman bepleit een plafond van 30 kilo stikstof per hectare in sommige gebieden en van 40 kilo per hectare in andere gebieden.
De stikstofuitstoot naar de lucht bestaat voornamelijk uit ammoniak (NH3) en stikstofoxiden (NOx). In 2021 bestond de stikstofemissie naar de lucht uit 122 miljoen kilogram ammoniak (met name afkomstig uit de landbouw) en 178 miljoen NOx (vooral uit verkeer en industrie).
De landbouw zorgt voor ongeveer 60% van de stikstofuitstoot (door mest, maar ook uit kassen en door landbouwvoertuigen), het wegverkeer voor bijna 30%.
Schiphol en Tata Steel bovenaan top-100 stikstofoxiden
Stikstofoxiden komen vooral door verbranding van fossiele brandstoffen door verkeer, de energiesector en de industrie. Schiphol en Tata Steel zijn de grootste bronnen van stikstofoxiden.
Het grootste deel kwam van de veeteelt, de stikstofuitstoot van dieren was goed voor 94 miljoen kilo. Daar komt volgens het RIVM nog 12 miljoen kilo stikstof bovenop, hoofdzakelijk door energieverbruik in de landbouw, bijvoorbeeld door kassen en andere bronnen.
Voor de natuur is ammoniak volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) de grootste boosdoener. De ammoniak- en stikstofoxidenuitstoot wordt vaak samengevoegd onder de noemer 'stikstof'.
Heeft alleen Nederland een stikstofprobleem? Nee, de Habitatrichtlijn van de EU verlangt van iedere lidstaat dat die zijn biodiversiteit beschermt. De uitspraak van het Europees Hof over de Nederlandse aanpak geldt voor alle EU-landen.
De invloed van de mens op de productie van reactief stikstof heeft gevolgen voor het klimaat. Direct doordat het leidt tot de productie van lachgas (N2O), een broeikasgas met een ongeveer driehonderd keer sterker effect dan het broeikasgas koolstofdioxide.
De uitstoot van stikstof van een geit ligt op 10 procent van die van een melkkoe. Dat vertelt universitair hoofddocent Jan Dijkstra van Wageningen University & Research. Dijkstra in De Gelderland: “Een geit weegt zo'n 70 kilo, een koe 700. Een geit geeft 3 liter melk per dag, een koe zo'n 30.
Bij de stikstofcrisis van de laatste jaren draait het om twee stofjes: stikstof uit verkeer (NOx) en stikstofverbindingen uit boerenbedrijven, meestal in de vorm van ammoniak. Deze slaan neer in de natuur en werken als voedingsstof. Daardoor groeien sommige planten beter dan andere.
Alleen Malta kent per vierkante kilometer hogere emissies van stikstofoxide en ammoniak door de landbouwsector: 8,6 ton zwavel-equivalent tegenover 6,4 ton. Malta is ook het enige land in de EU dat dichter bevolkt is dan Nederland. In het dunbevolkte Finland en Zweden stoot de landbouw relatief het minst uit.
Bij een melkkoe is dat gemiddeld 145,6 kilo stikstof per jaar, bij een geit 14,7 kilo. Grofweg een tiende dus. Een koe stoot per jaar 135 kilo methaan uit. Daarbovenop komt nog ruwweg 35 kg methaan uit mest.
'Zo'n vijf jaar geleden waren er 55.690 landbouwbedrijven; dat zijn er in vijf jaar tijd 3.855 minder geworden', vertelt Ilan Hoekstra in de podcast. Dat betekent dat er de afgelopen vijf jaar bijna twee en een halve boerderij per dag is verdwenen.
Stikstof is een gas dat vrijkomt uit de uitlaat van auto's en vrachtwagens maar ook als de poep en plas van koeien bij elkaar samenkomen. Zowel auto's als boerenbedrijven stoten daarom dus veel stikstof uit. Die stikstof komt vervolgens in de natuur terecht, en daar gaat het mis.
Natuurlijke natuur beschermt zich tegen verzuring. Bomen en planten hebben stikstof nodig om te groeien.
Teveel stikstof is slecht voor de natuur. Planten die van stikstof houden, zoals grassen, brandnetels en bramen, groeien extra hard. Zo verdringen ze kwetsbare planten. Stikstof is van zichzelf niet schadelijk voor mensen en de natuur.
Te veel stikstof zorgt voor meer voeding in de bodem.
Dat is niet zo erg maar ze verdringen andere planten. We houden dan op den duur alleen deze soorten planten over. Planten die juist houden van een voedselarme bodem krijgen te weinig goede mineralen binnen. Doordat ze te veel 'junk-food' binnenkrijgen gaan ze dood.
"Als het over absolute aantallen gaat, is China veruit koploper in de stikstofuitstoot", zegt hoogleraar Wim de Vries (Universiteit Wageningen). "In delen van het land stoten ze zelfs per hectare veel meer uit dan wij, maar gemiddeld over het hele land is het minder."
In Nederland stoot de landbouw volgens het RIVM al decennia de meeste stikstof uit, gevolgd door industrie en verkeer.
4. Het stikstofprobleem speelt alleen in Nederland. In andere Europese landen zoals Duitsland, België en Italië staat het stikstofprobleem ook hoog op de agenda. Maar het probleem is niet zo groot als in Nederland.
Per dag komt een gemiddeld mens dus op zo'n dertig gram stikstofuitstoot. Best veel, hè? Om het even in perspectief te plaatsen: pluimvee stoot zo'n 54,3 miljoen kilogram stikstof per jaar uit; bij varkens ligt dat op 88,9 miljoen kilogram. Oftewel: mensen stoten met hun ontlasting meer stikstof uit dan deze dieren.
Tata Steel
Staalbedrijf Tata Steel in IJmuiden heeft de twijfelachtige eer om Neerlands grootste vervuiler te zijn, blijkt uit cijfers van de Nederlandse Emissieautoriteit. Vorig jaar stootte het bedrijf ruim 5,7 miljoen ton CO2 uit.
Als de poep en plas van een koe bij elkaar komen, ontstaat er stikstof die schadelijk is voor de natuur. De oplossing: een speciaal koeientoilet om de urine mee op te vangen zodat die niet met de poep mengt! Dus jij gaat Nederland van het stikstofprobleem af helpen?