In de astronomische zomer worden de dagen korter, maar dat gaat in het begin maar heel langzaam. De dagen worden in maart zo'n 4 minuten per dag langer en het tempo waarmee het langer licht wordt bereikt jaarlijks op 20 of 21 maart het hoogtepunt.
Rond 21 december staat de Aarde dicht bij de Zon, beweegt sneller dan gemiddeld, en staat iedere dag ongeveer een halve minuut later in het zuiden.
Na vandaag gaan we gelukkig weer lichtere tijden tegemoet, als op het noordelijk halfrond de winterzonnewende plaatsvindt. Tot aan de zomerzonnewende, die in 2021 op het noordelijk halfrond op 21 juni valt, worden de dagen telkens gemiddeld 3 minuten en 20 seconden langer.
In Nederland verliezen we maximaal 5 minuten aan daglicht, maar het kan nog sneller. Hoe noordelijker je komt hoe sneller het gaat. Er is zelfs al een verschil van ongeveer één minuut tussen het noordelijkste en zuidelijkste puntje van Nederland.
Eind januari zullen de dagen zelfs met ongeveer 3 minuten aangroeien per dag. Het extra daglicht dat we momenteel boeken, is dus louter toe te schrijven aan de avond. 's Morgens komt de zon in Brussel momenteel op om 8.44 uur.
Tot aan de zomerzonnewende, die in 2024 op het noordelijk halfrond op 20 juni valt, worden de dagen telkens gemiddeld 3 minuten en 20 seconden langer. Vlak na de winterzonnewende stijgt de daglengte het minste, maar in maart – rond de equinox – krijgen we 5 minuten meer daglicht per etmaal.
Bijvoorbeeld: vanmorgen kwam de zon op om 7.11 uur. Iets daarvoor wordt het natuurlijk al een beetje licht. Vanavond gaat ie weer onder om 20.00 uur precies, en een half uur later is het echt wel donker. Dat maakt dat de daglichtperiode vandaag 12 uur en 49 minuten duurt.
Als je naar de kalender kijkt, stel je inderdaad vast dat vanaf 18 december de dagen 's avonds al beginnen te lengen. Pas op 4 januari begint de zon 's ochtends vroeger op te komen. De vroegste zonsondergang heeft plaats op 12 december. De meest late zonsopkomst gebeurt op 31 december.
Het begint de laatste tijd wel heel erg op te vallen; zit het weer eindelijk een tijdje mee, wordt het al weer supervroeg donker. Dag daglengte gaat extra hard achteruit deze dagen.
De langste nacht, of kortste dag, luidt het begin van de astronomische winter in. De datum varieert van jaar tot jaar tussen 21 en 22 december. De scheve stand van de aardas draait het noordelijk halfrond van de zon af in onze winter waardoor wij in Nederland het minste licht ontvangen op 21 december.
De lichtsnelheid wordt vaak afgerond naar 300 000 000 meter per seconde, dus 300 000 kilometer per seconde ofwel 1,08 miljard kilometer per uur. De lichtsnelheid in een medium is lager dan deze waarde (in lucht 0,03% lager).
Vrijdag 22 december is dit jaar officieel de dag met de minste zonuren. Het wordt laat licht en (veel te) vroeg weer donker. Bij veel mensen zorgen deze donkere dagen voor vermoeidheid, omdat hun biologische klok door het gebrek aan daglicht in de war is.
In Noorwegen is Spitsbergen de plek waar de middernachtzon het langst te zien is. De zon gaat hier niet onder tussen 20 april en 22 augustus.
Eerst maar even een referentie, namelijk onze eigen lichturen in de winter (Utrecht). Op 21 december is het bij ons licht van 08.46u tot 16.29, dat is 7u43m tussen zonsopkomst en zonsondergang. Op 1 februari is het in Utrecht 9u05m licht en op 21 maart (lente) is het 12u15m licht.
Kortom. Winterzonnewende vindt plaats op 22 december 2023 op het noordelijk halfrond en op 20 juni 2024 op het zuidelijk halfrond. Het markeert de kortste dag en de langste nacht van het jaar en de eerste dag van de winter in astronomische termen. Deze dag wordt wereldwijd gevierd — zelfs in Antarctica.
Feestmaand december is de eerste maand van de meteorologische winter. Dit is ook de donkerste maand van het jaar. De normale maandelijkse maxima variëren in ons land tussen 2,5°C en 7°C, afhankelijk van de plaats, en de minima tussen –2°C en 2°C.
In landen als Spanje of Italië duurt de schemering daardoor bijvoorbeeld aanzienlijk korter dan in verder van de evenaar gelegen landen als Nederland en België. Het wordt zodoende in landen dichter bij de evenaar 's avonds na zonsondergang veel sneller donker.
De vuistregel is dat Golden Hour één uur na zonsopkomst en één uur voor zonsondergang is.
Langste en kortste dag van het jaar
Die dag start om 22:51 uur de astronomische zomer. De daglengte is dan ongeveer 16 uur en 44 minuten. De winter begint in 2024 op 21 december om 10:20 uur. Die dag zijn de dagen het kortst met in Midden-Nederland ruim 7,5 uur daglicht.
De kortste dag van het jaar is op vrijdag 22 december 2023. Dit wordt ook wel de winterzonnewende genoemd. Op deze dag bereikt de zon haar laagste punt aan de hemel, wat resulteert in de minste daglichturen en de langste nacht. Het markeert het officiële begin van de winter, met kortere dagen en langere nachten.
Met daaraan gekoppeld de kortste nacht van het jaar. Op 20 juni gaat de zon om 22.03 uur onder, de volgende ochtend komt die om 05.18 uur weer op. Een nacht dus van 7 uur en 15 minuten.
De middernachtzon is een natuurlijk fenomeen waarbij de zon om middernacht boven de horizon staat, en dus ook gedurende de rest van de dag en nacht. Dit fenomeen komt jaarlijks tijdens een bepaalde periode in gebieden rond en vooral ten noorden van de noordpoolcirkel voor, zoals Noord-IJsland en Noord-Scandinavië.
Zonnewende. Die kortste dag, die ook het begin van de (astronomische) winter markeert, is de dag waarin de tijd tussen zonsopkomst en zonsondergang het kortst is: 21 december. De daglichtperiode is dan – afhankelijk van waar je precies bent in het land – 7 uur en 41 minuten.
Terwijl op het zuidelijk halfrond de zon hoger staat en de nachten korter zijn. Gedurende de zomer is dat juist omgekeerd. De evenaar staat precies tussen het noordelijk en het zuidelijk halfrond in, dus moeten de dagen en de nachten daar wel even lang zijn.
Een dag wordt verondersteld 24 uur te duren, 1440 minuten of 86.400 seconden, maar dat is volgens wetenschappers al sinds 1820 niet langer het geval. De laatste 40 jaar duurt een gemiddelde dag iets langer, zo'n 86.400, 0015 tot 86.400,002 seconden namelijk.