In de menselijke anatomie is de enkel het gebied dat de voet en het onderbeen verbindt. Met de enkel wordt dit gebied bedoeld zoals het zich uitwendig vertoont. De enkel is herkenbaar aan twee zichtbare knobbels.
De enkel is het gewricht tussen het onderbeen en de achtervoet en wordt ook wel het bovenste spronggewricht genoemd. Het gewricht tussen de twee achtervoetbeenderen, het sprongbeen en het hielbeen worden het onderste spronggewricht genoemd.
Zit op je enkel, voet of tenen een onderhuidse bobbel of knobbel? Dat kan een ganglion of cyste zijn, een veel voorkomende, goedaardige uitstulping. Een ganglion is voelbaar of zichtbaar als een onderhuidse bobbel. Dat bobbeltje kan van grootte veranderen, maar ook spontaan verdwijnen.
De enkel bestaat uit twee gewrichten.
Enerzijds het ware enkelgewricht (of bovenste spronggewricht) tussen het onderbeen (tibia), kuitbeen (fibula) en sprongbeen (talus). Anderzijds het subtalaire gewricht (of onderste spronggewricht) tussen het sprongbeen (talus) en hielbeen (calcaneus).
De spier die de voet optrekt is de musculus tibialis anterius (musculus = spier, tibialis = met betrekking tot het scheenbeen en anterius = voor. Dus de spier die met betrekking tot het scheenbeen aan de voorzijde ligt).
In tegenstelling tot schade door een verstuikte enkel, kan een patiënt met een gebroken enkel meestal niet meer er op staan of lopen. Ook is er vaak een forse bloeduitstorting en veel pijn bij het bewegen van de enkel. Daarnaast voel je drukpijn op het gebroken bot.
Een enkelontwrichting of enkelluxatie is een ernstig letsel van het enkelgewricht. Er is schade aan het enkelgewricht en vaak zijn de enkelbanden en omliggende structuren (zoals zenuwen en bloedvaten) aangedaan. Er kunnen botbreuken aanwezig zijn.
Cijfers bij enkelletsel. De enkel is het gewricht dat het meest geblesseerd raakt in de sport. Van alle geblesseerde sporters die zich melden bij de spoedeisende hulp (SEH), heeft 12% enkelletsel. Bij 33% van deze enkelblessures blijkt het om een breuk te gaan.
De klachten. In tegenstelling tot de meeste enkelbandletsels, kan een patiënt met een gebroken enkel meestal er niet meer op staan of lopen. Tevens is er vaak sprake van een forse bloeduitstorting en veel pijn bij het bewegen van de enkel. Daarnaast is er sprake van drukpijn op het gebroken bot.
Door het omklappen van uw voet kan de enkelband uitrekken of inscheuren. Hierbij ontstaan kleine scheurtjes in de enkelband en bloedvaatjes waardoor de enkel dik wordt. Dit wordt vervolgd door een scherpe pijn en een blauwe plek. Deze blauwe plek ontstaat door een bloeduitstorting.
Hoe kan het dat mijn enkel zo lang dik blijft nadat ik hem verzwikt heb? Het is normaal dat de enkel de eerste 10 dagen vocht blijft vasthouden. Meestal wordt vocht als een storend verschijnsel ervaren na een trauma. Echter is het te beschouwen als een functionele aanpassing.
Klachten en symptomen
De symptomen van een instabiele enkel zijn; regelmatig door je enkel gaan of het gevoel hebben er doorheen te gaan, pijnklachten en zwelling. Meestal verdwijnen deze klachten vanzelf. Wanneer men de enkel vaker verzwikt is de kans op schade groter.
Als u geen operatie nodig heeft – Een fysiotherapeut kan helpen bij de behandeling van een gebroken enkel, nadat die door een arts is behandeld en is geïmmobiliseerd. Nadat het bot is genezen, kan een fysiotherapeut u helpen om uw kracht, beweging, evenwicht terug te krijgen en weer te kunnen sporten.
Als je je enkel verstuikt, is het slim om je enkel zo snel mogelijk omhoog te leggen. Doe dit door het bijvoorbeeld op een stoel te leggen met een kussen onder je been voor extra verhoging. Als je je enkel omhoog legt, zorg je ervoor dat je enkel minder gaat opzwellen (en je ook minder pijn krijgt, ook prettig).
Het duurt minstens 2 tot 4 weken voordat u weer kunt lopen en fietsen. U kunt dan met krukken lopen. Het kan een aantal maanden duren voordat u weer kunt sporten. Bij een (in)gescheurde enkelband kan een behandeling met een enkelbrace helpen bij het herstel.
Een kijkoperatie van de enkel duurt ongeveer 30 minuten tot 1 uur. Een kijkoperatie van de enkel vindt plaats onder volledige narcose (diepe slaap) of met een ruggenprik. Bij de operatie maakt de orthopedisch chirurg twee openingen in de huid aan de voorzijde van de enkel van ongeveer een centimeter.
Voor het slapen gaan verhoogt u het voeteneinde met bijvoorbeeld een kussen. Leg uw been op het dekbed en niet eronder. Dit omdat uw been dan te warm wordt. Laat, als u zit, uw been op een bankje rusten en wel zo dat uw been hoger ligt dan uw heup.
Voorzichtig opstaan
Dan is een veelgehoorde bewering over dit onderwerp dat u uw been gemakkelijker kunt breken wanneer deze (deels) slaapt. Dit is echter een fabeltje. Wat wel zo is, is dat u minder stabiel bent wanneer uw benen of voeten slapen. Hierdoor kunt u uw evenwicht sneller verliezen en vallen.
Als het gips verwijderd is, zult u merken dat uw gewrichten stijf zijn. Ook zijn uw kracht en coördinatie minder goed en kunt u bewegingen moeilijker uitvoeren. Dit is normaal en zal in de eerste 6 weken na de gipsbehandeling verbeteren. Verder kunt u in het begin last krijgen van zwelling.
Na het verwijderen van het gips, kan een lichte zwelling ontstaan. Deze zwelling kan in de loop van de dag nog iets erger worden. Dit is niet erg. De zwelling verdwijnt daarna weer langzaam.
In principe kunnen alle botjes van de voet en tenen breken. Tenen of middenvoetsbeentjes kunnen breken door hard stoten of door een zwaar voorwerp dat op de voet valt. Een verzwikking kan ook leiden tot een breuk in de middenvoet.
Waar moet u rekening mee houden na de operatie
De eerste zes weken mag u niet op het gips staan. Na de zes weken krijgt u loopgips. Als dat verwijderd is, kunt u langzaam de voet weer leren gebruiken met hulp van een fysiotherapeut. Het volledige herstel na deze operatie duurt een aantal maanden tot een jaar.
Het duurt minimaal drie maanden voordat u uw enkel normaal en pijnvrij kunt gebruiken. Soms kan fysiotherapie nodig zijn. Pijn of een trekkend gevoel op de plaats van de breuk is meestal niet verontrustend. De spieren en de rest van het weefsel in het been is ook aangedaan en herstelt zich.