De straling wordt opgevangen met een 'gammacamera', waardoor een beeld van het skelet ontstaat. Als er grotere botactiviteit is wordt meer straling opgevangen en ontstaan er donkere plekken op de botfoto (ofwel het scintigram). Deze kunnen bijvoorbeeld wijzen op oude breuken, slijtage of uitzaaiingen.
De huisarts of specialist kan een aantal onderzoeken voorstellen om vast te stellen of het om uitzaaiingen gaat, zoals een bloedonderzoek, PET-CT-scan, longfoto of CT-scan van de borstkas, echografie van de lever of CT-scan van de buik, botscan of MRI-scan.
We doen een botscan als we vermoeden dat u een afwijking aan uw botten of gewrichten heeft. Dat kan een bottumor zijn, of een uitzaaiing van kanker in de botten van bijvoorbeeld prostaatkanker, borstkanker of longkanker. Een belangrijke reden om dan een botscan te doen, is om het stadium van kanker vast te stellen.
Terwijl de tafel verschuift, maakt de CT-scan een aantal foto's. Op een foto is telkens een ander stukje van het orgaan of weefsel afgebeeld. Deze foto's maken een tumor en eventuele uitzaaiingen zichtbaar. Ze laten ook zien hoe groot de tumor is en welke vorm deze heeft.
Op het linker beeld is de witte vlek bij de rode pijl afkomstig van botoedeem dat samengaat met plaatselijke ontsteking. Als deze toestand blijft voortduren wordt dit chronisch, en komt men tot het middelste beeld waar de rode pijlen de aanwezige synovitis laten zien.
Het vaakst in de botten. Mogelijke klachten bij uitzaaiingen zijn: botpijn, misselijkheid, hoofdpijn, benauwdheid en vermoeidheid. Bij uitzaaiingen zijn er behandelingen mogelijk die uw leven verlengen en klachten verminderen, bijvoorbeeld bestraling tegen pijn.
Op de plaatsen waar de concentratie opgehoopte tracer hoger is, hot spots genoemd, is waarschijnlijk sprake van verhoogde botopbouw. Deze botopbouw komt meestal voor wanneer er sprake is van herstel na botletsel. Ook plekken met lage concentratie tracer (cold spots) worden zichtbaar.
Om de aandoening toch te kunnen vaststellen kan je arts je botten onderzoeken. Een botscan laat het duidelijkst zien of je SAPHO hebt. Om de botstructuur zichtbaar te maken, krijg je een stof ingespoten die licht radioactief is. Zo kan je arts afwijkingen aan je skelet duidelijker zien.
De uitslag van de botscan is niet meteen na het onderzoek beschikbaar. Je krijgt deze op een later tijdstip van de behandeld arts.
Ze nemen in incidentie en prevalentie toe, als gevolg van de steeds effectievere behandeling van de primaire tumoren. Hoewel de algemene overleving is verbeterd, overlijdt 50% van de patiënten met botmetastasen binnen 6 maanden na het stellen van deze diagnose.
De levensverwachting van iemand met botuitzaaiingen hangt af van de soort kanker die naar de botten is uitgezaaid. En van hoe agressief die kankercellen zijn. Een aantal andere zaken zijn ook van invloed op de levensverwachting: andere plaatsen in het lichaam waar uitzaaiingen zitten.
Hoe kun je het herkennen? De voornaamste klachten zijn zwelling in een been of een gewricht en pijn ter hoogte van de tumor. Je kunt op het zicht niet zeggen of het gaat om een goed- of een kwaadaardig gezwel, en of het een primaire tumor is of een uitzaaiing. Een gezwel dat groter of dikker wordt is altijd verdacht.
Een behandeling voor een bottumor kan bedoeld zijn om u te genezen. Als genezing niet meer mogelijk is, kunnen we u behandelen om uw levenskwaliteit te verbeteren. En als dat kan, om uw leven te verlengen.
Kwaadaardige bottumoren kunnen soms snel groeien, waardoor zwelling van het bot ontstaat. Hierdoor kan omliggende weefsels worden verdrukt, maar de zwelling kan ook ingroeien. Ook kunnen kwaadaardige tumoren soms uitzaaien.
Bij een gewrichtsontsteking kunnen de bezinkingssnelheid (BSE)- en de CRP-waardes in het bloed stijgen. Hoe ernstiger de ontsteking, hoe hoger de BSE- en CRP-waardes. Je arts gebruikt deze waardes vooral om het verloop van de reumatische ontstekingen te volgen en niet zozeer om de diagnose te stellen.
'Wij zoeken naar ontstekingen in de gewrichten, de pezen of de botten in de buurt van gewrichten', legt Mangnus uit. Op een scan zie je zulke ontstekingen als witte vlekken, die zijn er bij mensen zonder klachten niet vaak, maar het is nog niet bekend welke MRI's normaal zijn.
Wat is een botscintigrafie? Een botscan of -scintigrafie is een isotopisch onderzoek en is op hetzelfde principe gebaseerd als de PET-scan. Er wordt dus een zwakke radioactieve stof (isotoop) in het lichaam gespoten. Die stof hecht zich vast in zones met verhoogde stofwisseling, zoals tumoren en botmetastasen.
Met een botscan kunnen eventuele goedaardige (bijvoorbeeld artrose (ook wel gewrichtsslijtage genoemd), ontstekingen of botbreuken) of kwaadaardige aandoeningen (zoals metastasen/uitzaaiingen en tumoren) van bot en gewricht opgespoord worden.
Het betreft een functionele beeldvormingstechniek die de botactiviteit van het ganse skelet ("whole body") weergeeft. Een verhoogde botactiviteit kan niet alleen wijzen op het bestaan van een botmetastase, doch wordt ook gezien bij veel benigne aandoeningen type arthrose, arthritis en fracturen.
De botscan (ook wel iDXA Total Bodyscan genoemd) moet niet verwisseld worden met een MRI scan. Een MRI scan wordt gemaakt om de weke delen van het lichaam te kunnen zien (bv. om een hernia te kunnen constateren).
Botkanker is geen uitzaaiing in het bot
Dat komt vaker voor. Sommige mensen denken dat dit ook botkanker is, maar dat is niet zo. Het is een uitzaaiing in de botten van een andere soort kanker.
Botpijn komt voor als er uitzaaiingen zijn in een van de botten van het skelet. Botpijn wordt vaak omschreven als een diepe, doffe pijn (zoals groeipijn) die je niet echt kunt 'aanraken'. Tumoren en uitzaaiingen scheiden ook chemische stoffen af die soms ook rechtstreeks pijnzenuwen prikkelen en dus pijn veroorzaken.
Botmetastasen geven veel pijn en tasten de mobiliteit aan, zeker als er een fractuur ontstaat. Patiënten kunnen dan volledig bedlegerig worden, wat de kwaliteit van leven en de conditie enorm aantast.