De overledenen werden gecremeerd en hun asresten werden samen met grafgiften (mantelspelden, naalden, kleine potjes) bijgezet in een urnenveld onder een kleine heuvel, vaak omgeven door een greppel. Het begraven onder een heuvel was daarmee niet van de baan.
In de grootste hunebedden was plek voor wel 40 personen. Toch werd niet iedereen hier begraven. Sterker nog: in een hunebed werd helemaal niet begraven. De overledene werd op een vloer van keien gelegd en kreeg giften mee zoals werktuigen, wapens en aardewerken potten met voedsel.
In de vroege bronstijd worden mensen begraven onder grafheuvels, zogenaamde inhumaties (niet gecremeerd). Grafheuvel van de hoofdman van Drouwen. Vanaf de middenbronstijd zien we inhumaties en crematies inclusief bijzettingen, paalcirkels en ringsloten rond de grafheuvels.
De hunebedbouwers wonen in boerderijen van hout en leem, gebruiken houten en stenen werktuigen en maken potten van klei om voorraden in te bewaren. Zulke potten zitten ook bij de grafgeschenken die ze aan de gestorvenen meegeven. Vanwege hun vorm noemen archeologen die 'trechterbekers'.
Hunebedden zijn volgens de gangbare theorie resten van prehistorische grafkamers.Ze zijn echter niet te beschouwen als graven in de gewone betekenis, maar eerder als knekelhuizen. Het is niet met zekerheid te zeggen dat grafsignalisatie de oorspronkelijke functie van al deze bouwwerken is geweest.
In de hunebedden lag een keienvloer oftewel een vloer gemaakt van keitjes.Bij opgravingen werden ook afscheidingen in de grafkamer gevonden. Dus mogelijk was de grafkamer in meerdere ruimtes verdeeld, zie hieronder. De overledenen lijken op de keivloer te zijn neergelegd met daar omheen grafgiften.
Dolmenstructuur
Soms werd het geheel bedekt met aarde of kleinere stenen om een heuvel te maken, een tumulus genoemd . Deze monumenten bestaan meestal uit twee of meer rechtopstaande grote stenen die een grote platte horizontale sluitsteen ondersteunen, waardoor het op een "tafel" lijkt.
Hunebedbouwers waren boeren en dus verbouwden ze graan, bonen, erwten en vlas op hun akkers.
De hunebedden zijn grafkamers van stenen waarin meerdere mensen werden begraven. De overledenen kregen eten en drinken in potten mee, maar ook gereedschap, sieraden en wapens. Deze grafgiften bewijzen dat de hunebedbouwers geloofden in een tweede leven of leven na de dood.
De eerste boeren staan bekend als de Hunebedbouwers. Ze worden ook wel Trechterbekervolk genoemd. Archeologen vonden waar de eerste boeren woonden scherven in de grond van bekers in de vorm van een trechter, vandaar de naam Trechterbekervolk.
Als vorm van executie werd het levend begraven van veroordeelden onder andere toegepast in het Chinese Keizerrijk. Ook in de Nederlanden en Europa was deze executievorm niet ongebruikelijk. Vooral tijdens de Inquisitie werd de straf toegepast voor (veelal) vrouwelijke ketters.
In 1992 werd ontsnappingskunstenaar Bill Shirk levend begraven onder zeven ton aarde en cement in een plexiglas kist. De kist stortte in en Shirk was bijna omgekomen. In 2010 stierf een Russische man nadat hij levend was begraven om zijn angst voor de dood te overwinnen, maar hij werd verpletterd door de aarde bovenop hem.
De doden zelf waren bij de Grieken dus geen kwaadaardige spoken. Ze werden juist als nogal machteloos voorgesteld. Ze boezemden eerder medelijden dan angst in. Hoe dan ook was het de nabestaanden geraden afstand te doen van de doden, ook in letterlijke zin: de overledenen werden buiten de bebouwde centra bijgezet.
De Nederlandse en Noord-Duitse Hunebedden, 'megalietgraven' (uit Grieks megas, groot en lithos, steen), zijn gebouwd uit zwerfstenen, die door het landijs van het Saalien vanuit Scandinavië aangevoerd zijn. Bepaalde plekken lagen er vol mee toen de hunebedden gebouwd werden uit zwerfstenen tot ca.25.000 kg zwaar.
Ze werden gebruikt om de doden te herdenken en fungeerden mogelijk ook als centra voor verschillende ceremonies in het gebied . Dolmens vertegenwoordigden de eerste echte poging van de kolonisten om het landschap om hen heen te organiseren en vorm te geven.
De hunebedbouwers zagen er niet veel anders uit dan wij, maar waren wel kleiner: tussen de 155-165 centimeter. De mensen zullen een lichte huid hebben gehad met blond of bruin haar en blauwe ogen. Onze hunebedbouwers – de eerste boeren in het noorden van Nederland.
Hunebedden zijn de restanten van stenen grafkelders waarin het boerenvolk dat het noorden van ons land circa 5400 jaar geleden bewoonde, zijn doden bijzette. Vrij algemeen wordt aangenomen dat het massagraven waren, waarin veel generaties een laatste rustplaats kregen.
In het Zuid-Spaanse stadje Antequera (Málaga) is een Hunebed te vinden dat is opgebouwd uit enorme stenen. De zwaarste steen is een deksteen die maar liefst 180 ton weegt.
15. Wilde dieren – hunebedbouwers waren nog veel aan het jagen en verzamelen in de bossen. Behalve wild werden er eieren verzameld, maar ook knaagdieren en kikkers waren een waardevolle aanvulling.
Het voedsel dat de boeren aten was doorgaans eenzijdig: graan en peulvruchten, samen met melk en eieren. Er werd wel eens vlees gegeten, maar eigenlijk gebeurde dat alleen in de slachtmaand. In die maand werd een aantal dieren geslacht en opgegeten. Wat over was van het vlees (en ook vis) werd gepekeld.
De hunebedden in Nederland zijn megalithische grafheuvels gebouwd in de nieuwe steentijd, het Neolithicum, van 3450 tot circa 3250 v. Chr., maar ze zijn gebruikt tot circa 2850 v. Chr.
Veel later denken bewoners van het gebied dat de keien door 'huynen' – reuzen – gedragen en op elkaar gestapeld zijn. Wie anders zou zijn grote steen van wel twintigduizend kilo kunnen versjouwen? Vandaar de naam 'huynebed' (later hunebed).
Hunebed bouwen – stap voor stap
Deze stenen werden verplaatst met rollers of een slede en touwen door de hunebedbouwers. In de winter was het gemakkelijk om de stenen over de bevroren grond te verplaatsen. De dekstenen plaatsen op een stapel van boomstammen of een heuvel van aarde.
Dit geeft aan dat de dolmens met een hoogte van 70-90 cm werden gebruikt voor het begraven van de overblijfselen van mensen met een hoge sociale status. Begrafenisurnen werden gebruikt voor het begraven van de overblijfselen van gewone burgers.
Dolmen is de benaming voor een soort hunebed in Frankrijk en Engeland. In Frankrijk heeft de dolmen vaak één deksteen. Voor meer informatie over dolmens en het verschil met een hunebed, zie bij hunebed.