Als je seksueel grensoverschrijdend gedrag hebt meegemaakt of hebt zien gebeuren, kan je nadien met veel vragen zitten. Blijf er niet mee zitten. Praat erover met een vertrouwenspersoon: iemand uit je omgeving die je goed kent en waar je je veilig bij voelt. Als je dat wil, is er ook professionele hulp beschikbaar.
IGJ signaleert en richt zich met het toezicht op bewustwording, preventie en interventie van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Seksueel grensoverschrijdend gedrag is gedrag dat seksueel van aard is, waarbij sociale of fysieke omgangsgrenzen worden overschreden.
Bij grensoverschrijdend gedrag brengt iemand een ander schade toe op fysiek, mentaal of emotioneel vlak. Dit uit zich bijvoorbeeld in seksuele intimidatie of zelfs seksueel misbruik, pesterijen, discriminatie of agressie. Grensoverschrijdend gedrag kan overal voorkomen, dus ook binnen organisaties en bedrijven.
Bij grensoverschrijdend gedrag dat 'hands-on' plaatsvindt, is er wel sprake van fysiek contact. Dit betreft het seksueel betasten, het binnendringen, variërend van zoenen (gedwongen tongzoen) tot verkrachting, de ernstigste vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag.
Er zijn echter ook veel andere vormen van ongewenst gedrag in de zorg die als grensoverschrijdend worden ervaren, denk aan bedreiging, het onthouden van zorg, schenden van privacy, schreeuwen of vernedering.
Alcohol, drugs en groepsdruk kunnen een rol spelen bij seksueel grensoverschrijdend gedrag. Drugs en alcohol zorgen ervoor dat grenzen nog onduidelijker worden. Zowel het herkennen van grenzen bij een ander, als het aangeven van je grenzen wordt moeilijker. Ditzelfde geldt voor groepsdruk.
“Grensoverschrijdend gedrag komt nog steeds overal en veel te vaak voor. Niet alleen op het werk, maar bijvoorbeeld ook thuis, in cafés, bij de sportvereniging, op school en op straat.
Categorie 2: betasten, muv naakte geslachtsdelen
Er valt onder meer te denken aan het aaien of wrijven over en betasten, grijpen, kussen of likken van de borsten, billen of overige lichaamsdelen.
Het Sensoa Vlaggensysteem is een in Vlaanderen ontwikkelde methodiek om seksueel gedrag in te schatten en gepast te reageren. Aan de hand van 6 criteria kan je seksueel gedrag indelen in 4 categorieën, van oké naar helemaal niet oké. Ze zijn aangeduid met verschillende kleuren vlaggen.
Risicofactoren. Er zijn verschillende factoren die het risico op het plegen of meemaken van ongewenst seksueel gedrag vergroten (risico op pleger en/of slachtoffer): Een negatief seksueel zelfbeeld en het hebben van seks om niet-seksuele motieven (uit eenzaamheid of om de relatie goed te houden).
Afgelopen jaar heeft ruim één op de 10 Nederlanders van 16 jaar en ouder een vorm van seksueel geweld meegemaakt, dat zijn meer dan anderhalf miljoen personen. Jonge vrouwen zijn hier veel vaker slachtoffer.
Seksueel misbruik bestaat uit alle seksuele aanrakingen of handelingen die een volwassene een kind opdringt. Dit varieert van begluurd worden of moeten kijken naar seksuele handelingen van de volwassene tot betasting of verkrachting.
Pesten is grensoverschrijdend gedrag dat je zo kan herkennen: het gebeurt herhaaldelijk, het heeft de intentie te schaden, er is een machtsverhouding en er is een negatieve impact.
Besef dat grensoverschrijdend gedrag in veel vormen voorkomt. Denk bijvoorbeeld aan pesten, kleineren, handtastelijkheden, geen aandacht geven, schelden, chanteren, fysiek uithalen, dingen stukmaken .
Ongewenst seksueel gedrag is altijd grensoverschrijdend. Iemand kan op verschillende manieren over je grenzen gaan. Door lichamelijke kracht te gebruiken, maar ook door te dreigen met geweld of gebruik te maken van dronkenschap. Ook een aanraking, zoen of seksueel getinte opmerking kan grensoverschrijdend zijn.
Verbale agressie – uitschelden, schreeuwen of zeer fel in discussie gaan. Ook discriminerende opmerkingen vallen hieronder. Verbale agressie kan zowel persoonlijk als telefonisch plaatsvinden. Fysieke agressie – schoppen, duwen, slaan, spugen, vernielen of beroven.
De Valkuil van Grensoverschrijdend Gedrag
Hier kan een antisociale en/of een narcistische persoonlijkheidsstoornis onderliggen. Deze werknemer voelt zich boven iedereen verheven en vertoont daar het gedrag naar.
Het betreft een overkoepelend begrip waar een veelal gedragingen onder vallen. Denk hierbij aan: seksueel getinte opmerkingen/berichten, het onverhoeds iemand vastpakken, maar uiteraard ook aanranding en verkrachting. Maar niet elke vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag is strafbaar gesteld in Nederland.
22% van de vrouwen en 6% van de mannen heeft te maken gehad met seksueel geweld. 11% procent van de vrouwen heeft ooit geslachtsgemeenschap tegen haar wil gehad, tegenover 1% van de mannen.
Er is sprake van seksueel misbruik als een volwassene seksuele handelingen pleegt met een kind. Of wanneer dit gebeurt in andere situaties waarbij de pleger misbruik maakt van het leeftijdsverschil of zijn of haar macht. Bij seksueel misbruik is er altijd sprake van ongelijkwaardigheid.
Seksueel gezond gedrag is gedrag wat niet schadelijk is voor het eigen lichaam of psychosociaal welzijn. Gedrag is seksueel ongezond als het een (te verwachten) schadelijk of zorgwekkend risico vormt voor de (seksuele) ontwikkeling.
Het kan helpen om de dag te vullen met het aangaan van sociale activiteiten – sporten, eten en drinken, huishoudelijk werk, knutselen of gewoon praten met andere mensen. Ten slotte, er is geen goed bewijs dat medicijnen werken bij seksueel ontremd gedrag.