Zoals je wellicht weet laat je de meeste broden twee keer rijzen. De eerste rijs is direct na het kneden en wordt ook wel een bulkrijs genoemd. De tweede rijs vindt plaats na het vormen van het brood. Na die tweede rijs gaat het brood de oven in.
Een goed brooddeeg is een elastisch deeg. Als je het deeg een beetje uit elkaar trekt mag het niet meer scheuren. Te veel kneden maakt een brood dan weer taai.
Laat het deeg rijzen tot het in volume is verdubbeld. De tijdsduur is afhankelijk van de temperatuur. Bij kamertemperatuur duurt het ongeveer 2 uur.In de koelkast kun je het een nacht laten rijzen.
In principe is dat geen probleem. Je kan het brood de eerste keer laten rijzen zoals je het altijd zou doen. Kneed het deeg dan een tweede maal en laat het de tweede keer rijzen in de koelkast. Het deeg zal wat minder snel rijzen omdat het op een lagere temperatuur rust.
De redenen dat je het deeg meerdere keren laat rijzen zijn: Het gashoudend vermogen van het deeg is pas na zo'n 120 à 240 minuten (afhankelijk van de kwaliteit van het meel/bloem) na de start van het mengen maximaal en dat is het beste moment om het brood te gaan bakken.
Goed gerezen brood veert langzaam terug wanneer het wordt aangeraakt en vult de inkeping met uw vinger in ongeveer 10 seconden. Het deeg moet luchtig en wankel aanvoelen, maar niet zo vol lucht dat het breekbaar is. Overgerezen deeg zal helemaal niet terugveren als het wordt gepord.
Een deeg dat niet voldoende gerezen is kan zomaar eens volledig de bus uitrijzen en op ongewenste manieren scheuren. Een deeg dat een te lange rijs heeft gehad kan in gaan zakken tijdens het bakken, ook kan het deeg extreem plakkerig worden waardoor het niet meer te bewerken is (dit noemen we ook wel overfermentatie).
Als je een luchtiger brood/kruim wilt dan moet je meer vocht toevoegen. Meer vocht betekent ook een plakkeriger deeg. Dat is op zich niet erg, maar het vergt enige oefening om daarmee om te gaan.
Je deeg te lang laten rijzen is nog een reden dat je brood kruimelig wordt. De textuur van een brood steunt op de juiste verhouding van gluten, zuurstof en waterdamp. Als het deeg te lang rijst, wordt de gist overactief en is de verhouding uit balans.Je brood valt dan in of wordt plat.
2e rijs: Laat het deeg weer ongeveer 45-60 minuten afgedekt rijzen tot het in volume verdubbeld is. Het deeg is goed gerezen als je er met een vinger op druk en je spanning voelt.
Een zelfgebakken brood is (meestal) goedkoper dan een brood van de warme bakker. In de prijs van een zelfgebakken brood zitten namelijk geen kosten voor de arbeidstijd of de verkooptijd, zoals dat het geval is bij de warme bakker.
Ja, het is mogelijk om het rijsproces te vertragen door het deeg in de koelkast te bewaren. In de avond doe je alle voorbereidingen zoals het kneden en 1e en 2e rijs, daarna gaat het deeg de koelkast in en de volgende ochtend (of later) haal je het deeg er uit en geef je het nog een narijs en kan je het daarna bakken.
Te koud of te warm
Onder de 4°C stopt de rijs helemaal. Laat je je deeg te warm rijzen (boven 32°C), dan gaat het rijzen veel te snel.
Het antwoord is 'ja'. Wanneer je brooddeeg te lang kneed, wordt de structuur van het deeg in plaats van elastisch juist heel plakkerig en onhandelbaar. Het gluten bouwwerk dat je aan het maken was om een luchtig brood te maken, is dan kapot getrokken.
Gelukkig is het heel ontspannend en helemaal niet moeilijk. Door het deeg te kneden ontstaan er gluten die je deeg rekbaar en rijsbaar maken. Na 20 minuten met de hand kneden of 10 minuten met de keukenrobot, krijg je een mooi elastisch deeg dat goed zal rijzen.
Plakkerig deeg ontstaat doordat het gemalen graan het water niet goed op kan nemen. De meeste plakkerige deegsoorten worden steviger na een beetje meer kneden. Maar als je niet al te zeker bent met het hanteren van plakkerig deeg, verminder dan de volgende keer het water met 10%.
Deeg laten rijzen met de narijs
Voor een normaal en relatief snel brood houd je een warme temperatuur van 20-30 °C aan. Het brood laten rijzen duurt dan ongeveer een uur. Wil je het brood langer laten rijzen, dan verlaag je de temperatuur. Zorg dat je het brooddeeg opnieuw goed afdekt om uitdrogen te voorkomen.
Waarom wordt geadviseerd een natte theedoek op de kom te leggen waarin brooddeeg rijst? Gist in brooddeeg heeft onder andere vocht nodig om te kunnen groeien. Als je geen vochtige theedoek over de kom legt, wordt de bovenkant van het deeg droger en harder. Het deeg rijst dan minder goed.
Richtlijnen voor de kneedtijd
KitchenAid raadt aan om brooddeeg niet langer dan 2 minuten te kneden op snelheid 2, en in totaal niet langer dan 4-6 minuten te mixen en kneden.
Boter en margarine houden het brood iets langer vers en mals, tevens zorgen zij voor een groter volume. Plantaardig vet zowel als zachte reuzel of bakkersvet komen ook in aanmerking. Olie houdt brood langer vers. Olijfolie geeft een iets zachtere korst.
BROOD LUCHTDICHT BEWAREN
Bewaar een brood daarom altijd op kamertemperatuur (of in de vriezer als je het later nog wilt gebruiken). Gebruik geen plastic zakjes, maar speciale broodzakken die je in een speciaalzaak of bij de bakker kunt krijgen.
Rijzen. Een deeg dat niet wil rijzen kan twee oorzaken hebben: het deeg is niet goed of lang genoeg gekneed, of het staat in een te koude omgeving. Als het deeg goed gekneed is dek je de kom af met folie of een schone theedoek en zet je deze op een tochtvrije plek. Minimaal op kamertemperatuur, maar liefst iets warmer.
Ongerezen brood wordt niet veel gegeten, maar bestaat nog steeds. De joodse matze, de Indiase roti en de hosti van de katholieke eredienst zijn er voorbeelden van. De graankorrel bestaat uit verschillende delen, het meellichaam of endosperm, de zemel en de kiem.
Wellicht weet u het antwoord al op de vraag wat rijzen is, maar toch leggen we het u graag even uit. Als u deeg van o.a. brood laat staan ontstaan er luchtbelletjes in, waardoor het in volume toeneemt en hoger wordt (rijst).
Wanneer water en meel worden gemengd, start er een proces dat uiteindelijk leid tot glutenontwikkeling. Het geeft het brood zijn structuur en elasticiteit. Als het deeg niet voldoende gekneed is of als er niet genoeg glutenontwikkeling heeft plaatsgevonden, kan het brood inzakken tijdens het bakken.